جستجوی پیشرفته
بازدید
44073
آخرین بروزرسانی: 1401/09/21
خلاصه پرسش
معنای «اصل برائت» چیست؟
پرسش
اصالة البرائة چیست؟ لطفاً مثال بزنید.
پاسخ اجمالی

استنباط در فقه شیعی به ویژه در دوره‌های متأخّر، بر دو مرحله مبتنی است؛ نخست، جست‌و‌جو  از دلیل حکم شرعی؛ یعنی کتاب، سنّت، اجماع و عقل. دوم، رجوع به اصول عملی.

اصل عملی، اصطلاحی است در اصول فقه به معنای قواعدی که در موارد بروز شک در تعیین حکم شرعی، وظیفه عملی مکلف را پس از آن که به دلیل و اماره‌ای دست نیافت روشن می‌کند. به بیان دیگر، اصول عملیه، اصولی است که وظیفه عملی کسی را که دچار شک و تردید شده معین می‌کند، بنابراین موضوع اصول عملیه، شک است. به اصل عملی، دلیل فقاهتی نیز گفته می‌شود.[1]

اصل برائت (اصالة البرائة) از اقسام اصول عملی است که وظیفه عملی مکلف را در مواردی که بعد از جست‌و‌جو و دست‌نیافتن به دلیل، در تکلیف واقعی شک می‌نماید، تعیین نموده و به برائت ذمه او از تکلیف مشکوک حکم می‌کند؛ و در مقام عمل، مکلف را موظف به انجام آن تکلیف نمی‌داند؛ برای نمونه، هنگامی که مکلف پس از جست‌و‌جو و دست نیافتن به دلیل، در وجوب غسل جمعه شک می‌کند، اصل برائت جاری نموده و دیگر انجام غسل جمعه بر او واجب نیست و بر انجام ندادن آن عذاب نمی‌شود. بنابراین، هر گاه در اصل تکلیف شک شود، و دلیلی هم نباشد که تکلیف را برای مکلّف روشن نماید، آن تکلیف بر عهده مکلف ثابت نمی‌شود.

اصل برائت از دیدگاه دانشمندان اصول فقه دو قسم است:

الف. برائت عقلی

برائت عقلى، عبارت است از این‌که به حکم عقل؛ مکلّف در مقام عمل هیچ وظیفه‌ای در قبال انجام تکلیف مشکوک، بعد از تحقیق و دست نیافتن به دلیل، ندارد و این برائت بر اساس قاعده عقلى قبح عقاب بلا بیان می‌باشد؛ زیرا به حکم عقل کیفر کردن کسى که بیان و دلیلی به وى در مورد تکلیفی نرسیده باشد، زشت و ناپسند است، پس مکلف مؤاخذه و عقاب نمی‌شود.

ب. برائت شرعی

برائت شرعى؛ یعنی در هر مورد مشکوکى که مکلف اصل حکم واقعی را نداند، شارع مقدّس با قرار دادن حکم ظاهری، تکلیف را از دوش مکلف بر می‌دارد. دانشمندان اصول فقه، براى اثبات برائت شرعى به روایاتی تمسک نموده‌اند.[2]

برای آگاهی بیشتر درباره اصل برائت کتاب‌های زیر را مطالعه کنید:

یک. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه.

دو. انصاری، شیخ مرتضی، فرائد الاصول (رسائل).

سه. آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول.

 


[2]. برای آگاهی بیشتر در این باره ر.ک: صدر، محمد باقر، دروس فی علم الاصول، ج 4، ص 29 – 46، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، قم، چاپ هفتم،1426ق؛ نمایه «حدیث رفع»، سؤال 10471.

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • بهترین چیزی که انسان می‌تواند از معصومان(ع) بخواهد، چیست؟
    13935 حدیث 1393/05/29
    بر اساس روایتی؛ «بهترین دعا، صلوات بر محمّد و آل محمّد است و بعد از آن، دعا براى برادران دینى و سپس دعا براى خود در چیزهایی که دوست دارد».[1] در روایات دیگری به طور جزئی؛ بهترین مورد درخواست از خدا برای خود و ...
  • آیا بکار بردن واژه‌‌هایی مثل «جلّ جلاله» برای غیر خدا جایز است؟
    9763 احترام به نام خدا، قرآن، پیشوایان 1399/07/15
    هر چند صفت «جلال» برای غیر خدا نیز به کار می‌رود، مانند آنچه در زیارت عاشورا می‌خوانیم:«وَ جَلَّتِ الْمُصِیبَةُ بِکَ عَلَیْنَا وَ عَلَى جَمِیعِ أَهْلِ‏ السَّمَاوَات‏».ولی با توجه به این‌که واژه‌ای مثل «جلّ جلاله»، معمولاً بر خداوند متعال اطلاق می‌گردد، لازم است از به ...
  • میثم به چه معنا است؟ آیا میثم تمار ایرانی بود؟ او چه سرگذشتی داشت؟
    64003 شخصیت های شیعی 1392/06/28
    «میثم» در لغت عرب به فردی گفته می‌‌شود که بر هرچه گذر می‌‌کند آن‌را می‌‌شکند و از بین می‌‌برد، اما شاید معنای آن در لغات دیگر این نباشد. میثم بن یحیای تمار از بردگان ایرانی بود که توسط امیر المؤمنین(ع) خریداری و آزاد شد و به شغل خرما‌­فروشی ...
  • آیا روایات ما شراب‌خواری را بدتر از بی‌نمازی می‌دانند؟!
    1593 حدیث 1402/06/07
    از یک نگاه نماز مهم‌ترین واجب دینی و در رأس همه‌ی آنها است. و از سوی دیگر، نوشیدن مشروبات الکلی در شرایع آسمانی حرام شمرده شده،[1] و آثار مخرب میگساری بر دانشمندان امروز نیز پشیده نیست.اما از این نگاه می‌توان گناه نوشیدن مشروبات الکلی ...
  • آیا کتاب تاریخی «الکامل فى التاریخ» ابن اثیر، قابل اعتماد و استناد است؟
    26236 تاريخ بزرگان 1391/11/14
    «الکامل فى التاریخ» نوشته ابن اثیر از کتاب‌های قابل استناد تاریخی است که همواره یکی از اسناد دسته اول تاریخ‌نگاران شیعه و سنی بوده است و صرف سنی مذهب بودن ابن اثیر دلیل بر بی‌اعتباری نوشته‌هایش نیست. هر چند نمی‌توان گفت که همه مطالب آن صد در صد ...
  • آیا برای ازدواج موقت با زنان اهل کتاب اجازه از همسر مسلمان دائم، لازم است؟
    25974 Laws and Jurisprudence 1386/04/21
    از دفاتر مراجع عظام تقلید، جواب های زیر دریافت گردید که توجه شما را به آن جلب می کنیم: حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):در فرض سؤال اجازه لازم نیست و عقد بدون آن صحیح است مگر آنکه مقرراتى در میان باشد که باید رعایت ‏شود. حضرت آیت الله العظمی ...
  • در ازدواج موقت، اگر زن نسبت به وظایفش کوتاهی کند، آیا مهریه به وی تعلق می‌گیرد؟
    20373 مهریه 1394/08/21
    در ازدواج موقت چنانچه زوجه بر خلاف تعهد و رضایت مرد، در بخشى از مدت عقد غایب شده و تمکین نداشته باشد، به همان نسبت از مهریه‌ تعیین شده، کم مى‌شود؛ مثلًا اگر ده روز مدت ازدواج موقت بوده و زن به مدت دو روز تمکین نداشت، مرد ...
  • آیا استمنا گناه کبیره است؟ راه نجات از آن چیست؟
    191975 استمنا 1386/09/18
    خودارضایی که از آن به استمنا یاد می‌شود از گناهان کبیره و حرام است[1] و مجازات سنگینی دارد.بهترین راه رهایی از استمنا و خودارضایی، ازدواج شرعی(دائم یا موقت) با شرایط خاص آن که در رساله‌های عملیه بیان شده است، می‌باشد. اگر ازدواج ممکن نباشد ...
  • آیا پس از امام زمان(ع)، دوازده مهدی دیگر خواهند آمد؟
    12841 حدیث 1393/03/26
    روایاتی در منابع حدیثی نقل شده است که بعد از امام زمان(عج) یازده و یا دوازده مهدی حکومت خواهند کرد: 1. ابو بصیر می‌گوید: به امام صادق(ع) گفتم: اى فرزند رسول خدا! من از پدر شما شنیدم که می‌فرمود: پس از قائم(عج) دوازده مهدى خواهند آمد، امام صادق(ع) ...
  • آیا در این دنیا به ما اختیار حتی اختیار مرگ داده شده است؟
    29842 حدیث 1386/05/04
    انسان در خلقت خود مجبور است. هیچ نقش و تأثیری در به دنیا آمدن خویش ندارد؛ اما پس از خلقت آزاد و مختار است، البته شیعه‌ی امامیه - بر خلاف دیدگاه متکلمان معتزله که معتقدند اختیار انسان مطلق است و نیز بر خلاف نظر اشاعره که انسان را ...

پربازدیدترین ها