جستجوی پیشرفته
بازدید
38189
آخرین بروزرسانی: 1393/07/03
خلاصه پرسش
ازلی و ابدی بودن خداوند را از طریق عقل ثابت کنید؟
پرسش
من چطور با دلیل عقلی می‌توانم ثابت کنم و یقین کنم که خدا ازلی و ابدی است؟ شاید نباشد؟ شما از کجا می‌دانید خدا ازلی و ابدی است؟
پاسخ اجمالی

از جـمـله صـفـات ذاتی خداوند، (ازلیّت) و (ابدیّت) اوست. این دو صفت به معناى آن اسـت کـه وجـود خـداوند، نه آغازی دارد و نه پایانی. گاهى این دو صفت را تحت عنوان (سرمدى) نیز ذکر مى کنند.

 

در اثبات ازلیت و ابدیت (سرمدی) خدا باید گفت: چون خداوند واجب الوجود است، هستى عین ذات حق تعالى است؛ بنابراین هرگز هستى از او نفى نمى شود؛ یعنی توجه به (واجب الوجود) بودن او، راهنماى ما بر ازلى و ابدى بودن اوست؛ زیرا مـعـدوم بودن موجودى در برهه اى از زمان، نشانه نیازمندى و ممکن الوجود بودن اوست، درحالى کـه ذات حـق تعالى، وجودى است که اولاً: از خارج به او هستى داده نشده تا بگوییم زمانى بوده که ایـن هـستى به او داده نشده و ثانیاً: هستى، نیز عاریتى او نیست تا زمانى از او گرفته شود. ( بلکه هستی ذاتی اوست) پس چنین وجودى همیشه بوده و خواهد بود. و این همان معنای ازلی و ابدی بودن ذات باریتعالی است.

 

پاسخ تفصیلی

از جـمـله صـفـات ذاتی خداوند، (ازلیّت) و (ابدیّت) اوست. این دو صفت به معناى آن اسـت کـه وجـود خـداوند، نه آغازی دارد و نه پایانی. گاهى این دو صفت را تحت عنوان (سرمدى) نیز ذکر مى کنند؛ او هم (اوّل) است و هم (آخر). [1] قرآن کریم در این باره مى فرماید: «اول و آخر و پیدا و پنهان، اوست و او به هر چیز داناست.» [2]

 

امیر مؤمنان (ع) در خطبه اى مى فرماید: «اوّلیتش را ابتدایى، و ازلیّتش را پایانى نیست . او اوّل بى آغاز، و باقى بى آخر است . » [3]

 

از امـام صـادق (ع) نیز دربـاره مـعـنـاى (اول و آخـر) سـؤال شد، فرمود: «او اوّل اسـت کـه پیش از او اوّلى نبوده و آغازى بر او سبقت نگرفته و آخرى است که آخر بودنش پـایـانـى نـدارد، آن گـونـه کـه از صـفـات مـخـلوقـات فـهـمـیـده مـى شـود. خـدا قـدیـم، اول و آخـر اسـت، هـمـیـشـه بوده و خواهد بود، بدون آغاز و پایان؛ پدید آمدن بر او واقع نمى شود و از حالى به حال دیگر تغییر نمى یابد؛ خالق همه چیز است.» [4]

 

در نتیجه؛ اول بودن او به این معناست که آغاز ندارد، همچنان کـه آخـر بـودنـش نـیـز به این معناست که انـتـهـایـى نـخـواهـد داشـت. وسـعـت وجـودى او تـمـامـى زمـان و قبل از زمان را در برمى گیرد؛ زیرا او مافوق زمان است.

 

پس از روشن شدن معناى ازلى و ابدى بودن حق تعالى، اینک نوبت به اثبات این دو وصف براى ذات پاک اوست. یکى از کوتاهترین ادله این مساله، براساس واجب الوجود بودن خداوند شکل مى گیرد، از این رو پیش از اثبات ازلی و ابدی بودن خداوند، چکیده یکی از متقن ترین ادله عقلی اثبات هستی خدا (واجب الوجود بودن)، یعنی (برهان معروف وجوب و امکان) را ذکر می کنیم:

 

«یقیناً در جهان خارج موجودی هست. این موجود اگر واجب الوجود باشد مطلوب ما (که وجود خداوند یا همان واجب الوجود است) ثابت می شود و اگر ممکن الوجود باشد، با توجه به نیازمندی آن به علت و با توجه به امتناع تسلسل و دور، به موجودی نیاز دارد که وجودش معلول موجود دیگری نباشد و چنین موجودی، واجب الوجود (یا همان خداوند) است.» [5]

 

و اما اثبات ازلی و ابدی (سرمدی) بودن خدا،   از طریق برهان وجوب و امکان بدین گونه است: وقتی ثابت کردیم که خدا واجب الوجود است و ثبوت وجود، براى او ضرورى و سلب وجود از ذات مقدس او ممتنع است. بنابراین، وجوب وجود مستلزم آن است که سلب وجود از ذات الهى در هیچ فرضى از فروض ممکن نباشد [6] و این بدین معناست که ذات الهى نه مسبوق به عدم است و نه عدم به آن لاحق خواهد شد و این چیزى جز ازلى و ابدى بودن خداوند نیست. خواجه نصیرالدین طوسى با عبارتى کوتاه به همین برهان اشاره کرده است: ((و وجوب الوجود یدل على سرمدیته)) [7] ؛ یعنی واجب الوجود بودن خدا، دلیل بر سرمدی بودن اوست.

 

توضیح بیشتر این که ذات حق تعالى وجودى است واجب که هرگز هستى از او نفى نمى شود و هستى عین ذات اوست. بنابراین، توجه به (واجب الوجود) بودن او، راهنماى ما بر ازلى و ابدى بودن اوست؛ زیرا مـعـدوم بودن موجودى در برهه اى از زمان، نشانه نیازمندى و ممکن الوجود بودن اوست، درحالى کـه ذات حـق تعالى، وجودى است که اولاً: از خارج به او هستى داده نشده تا بگوییم زمانى بوده که ایـن هـستى به او داده نشده و ثانیاً: هستى، نیز عاریتى او نیست تا زمانى از او گرفته شود. ( بلکه هستی ذاتی اوست) پس چنین وجودى همیشه بوده و خواهد بود. [8]

 

علاوه این که براساس برهان وجوب، واجب الوجود یگانه است و دومی ندارد؛ بنابراین غیری وجود ندارد تا بتواند وجود را از خداوند سلب کند؛ چون همه موجودات در وجود خود به او نیازمندند؛ چنان که ممکن نیست واجب الوجود خود را معدوم سازد؛ چرا که وجود او ضروری و حتمی است و اگر بخواهد این ضرورت را از خود بگیرد، انقلاب در ذات لازم می آید و این با واجب الوجود بودن او ناسازگار است. [9]

 

و این همان معنای ازلی و ابدی بودن ذات باریتعالی است.

 

نکته دیگرى که از این استدلال به دست می آید آن است که ازلیت و ابدیت، به معناى یادشده، با یکدیگر متلازم اند و اگر موجودى ازلى باشد، قطعاً ابدى نیز خواهد بود. [10]

 

از نظر حکمای الهی: «چون خداوند واجب الوجود بالذات است هیچ گونه عدم و نیستی ـ اعم از سابق و لاحق ـ در او راه ندارد. هر گاه این مطلب را به لحاظ عدم سابق در نظر آوریم، ازلیت و قدم نامیده می شود، و هرگاه به عدم لاحق نظر افکنیم، ‌ابدیت و بقا گفته می شود، و هرگاه هر دو جهت را در نظر آوریم به سرمدیت وصف می شود، گاهی نیز سرمدیت مترادف ابدیت و بقا به کار رفته است». [11]

 

 

[1] مفسران در تفسیر دو واژه ((اول)) و ((آخر)) احتمالات متعددى را مطرح کرده اند، ظاهراً مقصود از این دو صفت همان ازلى و ابدى بودن است و این معنا را برخى از روایات تایید کرده اند.

[2] (هُوَ الاَْوَّلُ وَالاَّْخِرُ وَ الظّاهِرُ وَالْباطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَىْءٍ عَلیمٌ) ، حدید، 3.

[3] لَیْسَ لاَِوَّلِیَّتِهِ ابْتِداءٌ، وَ لا لاَِزَلِیَّتِهِ انْقِضاءٌ. هُوَ الاْوَّلُ لَمْ یَزَلْ، وَ الْباقى بِلا اَجَل، نهج البلاغه، خطبه 162،

[4] اصول کافى، ج1، ص 90.

  [5] با استفاده از سؤال 1286 (سایت: ۱۳۳۰): ادله وجود و چگونگی خلقت خدا.

[6] زیرا هر موجود که سابقه عدم یا امکان زوال، داشته باشد واجب الوجود نخواهد بود.

[7] طوسی، نصیر الدین محمدبن حسن، کشف المراد، مقصد سوم، فصل دوم، مسئله هفتم ، مصحح علامه حسن زاده آملی، موسسة النشر الاسلامی، قم، 1407 ق.  

[8] مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج 4، ص 194.

[9] کاشفی، محمد رضا، مجموعه پرسش ها و پاسخ ها، خداشناسی و فرجام، ص 77.

[10] محمد تقى، مصباح یزدى، آموزش عقاید، ج 1، صص 84 و 85.

[11] کشف المراد، مقصد سوم، فصل دوم، مسئله هفتم.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...