انسان مسلمان و متعبد به اوقات عبادت، بویژه نماز اهمیت می‌دهد؛ چراکه نماز از مهم‌ترین عبادات است؛ مؤمن باید تلاش کند نماز را در وقت فضیلتش انجام دهد و در آن اوقات خود را به کارهای دیگری مشغول نکند؛ آن‌گونه ‌که برای کسب مال و ثروت، تحصیل علم و دانش، و دیگر امور زندگی وقت خاصی قرار می‌دهد. انسان مؤمن اگر به دلایلی این عبادت مهم را به تأخیر اندازد، این عبادت دیگر آن نورانیت را نخواهد داشت، و اگر از تأخیرش از سر سهل انگاری باشد، در زمره کسانی است که نماز را سبک می‌شمارند: «عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ، قَالَ: لَا تَتَهَاوَنْ‏ بِصَلَاتِکَ‏ فَإِنَّ النَّبِیَّ (ص) قَالَ عِنْدَ مَوْتِهِ لَیْسَ مِنِّی مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلَاتِهِ... لَا یَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّهِ».[1] زراره از امام باقر(ع) نقل می‌‌کند که رسول خدا(ص) هنگام مرگ فرمود: کسی که نماز را سبک شمارد از من نیست و در حوض کوثر بر من وارد نمی‌‌شود.[2]
در منابع حدیثی و روایی ما روایات فراوانی وجود دارد که علاوه بر تأکید به خواندن نماز در وقت ادا، سفارش به اول وقت دارند، حتی تأخیر آن‌را - اگرچه قضا هم نشود - روا نمی‌‌دانند. این تأکید و سفارش بیانگر اهمیت این فریضه الهی است. برای نماز اول وقت آثار و برکاتی ذکر شده است که این آثار را نمی‌توان در نماز آخر وقت و قضا یافت.
در این فرصت به چند نمونه از احادیث اشاره می‌شود:
1. از امام صادق(ع) روایت شده است: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: مَنْ صَلَّى الصَّلَوَاتِ‏ الْمَفْرُوضَاتِ‏ فِی أَوَّلِ وَقْتِهَا فَأَقَامَ حُدُودَهَا رَفَعَهَا الْمَلَکُ إِلَى السَّمَاءِ بَیْضَاءَ نَقِیَّةً وَ هِیَ تَهْتِفُ بِهِ حَفِظَکَ اللَّهُ کَمَا حَفِظْتَنِی وَ اسْتَوْدَعَکَ اللَّهُ کَمَا اسْتَوْدَعْتَنِی مَلَکاً کَرِیماً وَ مَنْ صَلَّاهَا بَعْدَ وَقْتِهَا مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ فَلَمْ یُقِمْ حُدُودَهَا رَفَعَهَا الْمَلَکُ سَوْدَاءَ مُظْلِمَةً وَ هِیَ تَهْتِفُ بِهِ ضَیَّعْتَنِی ضَیَّعَکَ اللَّهُ کَمَا ضَیَّعْتَنِی وَ لَا رَعَاکَ اللَّهُ کَمَا لَمْ تَرْعَنِی....قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقُ (ع)‏ إِذَا صَلَّیْتَ صَلَاةً فَرِیضَةً فَصَلِّهَا لِوَقْتِهَا صَلَاةَ مُوَدِّعٍ یَخَافُ أَنْ لَا یَعُودَ إِلَیْهَا أَبَداً ثُمَّ اصْرِفْ بِبَصَرِکَ إِلَى مَوْضِعِ سُجُودِکَ فَلَوْ تَعْلَمُ مَنْ عَنْ یَمِینِکَ وَ شِمَالِکَ لَأَحْسَنْتَ صَلَاتَکَ وَ اعْلَمْ أَنَّکَ بَیْنَ یَدَیْ مَنْ یَرَاکَ وَ لَا تَرَاهُ»؛[3]‏
امام صادق(ع) فرمود هر کس نمازهاى واجب را در اول وقت بخواند و درست ادا کند، فرشته آن‌را پاک و درخشان به آسمان می‌برد و آن نماز فریاد می‌زند خدا نگه‌دارت باشد، چنانچه مرا نگه داشتى، و تو را به خدا می‌سپارم چنانچه مرا به فرشته‏‌اى کریم سپردى، و هر کس بدون ‏عذرى بى‌‏وقت آن‌را بخواند و درست ادا کند، فرشته آن‌را سیاه و تاریک بالا برد، و آن نماز فریاد کشد خدا ضایعت کند چنانچه ضایعم کردى و رعایتت نکند چنانچه رعایتم نکردى... امام صادق(ع) فرمود: چون نماز واجبى می‌خوانى در وقتش بخوان، و با آن وداع کن که گویا که می‌ترسى بدان برنگردى؛ به جاى(محل) سجده‌‏ات نگاهی بینداز، اگر بدانى کسى طرف راست یا چپ تو است خوب نماز می‌خوانى، بدان که تو برابر کسى هستى که تو را مى‌‏بیند و تو او را نمی‌بینى.
2. «عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى(ع) قَالَ: الصَّلَوَاتُ الْمَفْرُوضَاتُ فِی‏ أَوَّلِ‏ وَقْتِهَا إِذَا أُقِیمَ‏ حُدُودُهَا أَطْیَبُ‏ رِیحاً مِنْ قَضِیبِ الْآسِ حِینَ یُؤْخَذُ مِنْ شَجَرِهِ فِی طِیبِهِ وَ رِیحِهِ وَ طَرَاوَتِهِ فَعَلَیْکُمْ بِالْوَقْتِ الْأَوَّلِ.»؛[4]
راوی از امام موسى بن جعفر(ع) نقل کرده است: نمازهاى واجب که در اوّل وقت با حدود و شرایط آن خوانده شود، از برگ مُورد که آن‌را هنگام سبزى و خوش‌بویى و طراوتش بگیرند خوشبوتر است. پس بر شما باد که نماز را در اوّل وقت به جاى آورید.
3. «فَأَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ أَوْسَطُهُ عَفْوُ اللَّهِ وَ آخِرُهُ غُفْرَانُ اللَّهِ»؛[5] نماز اول وقت خوشنودی خدا را به دنبال دارد؛ در وسط وقت عفو و در آخر وقت غفران.[6]
4. «دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع) قَالَ لِکُلِّ صَلَاةٍ وَقْتَانِ أَوَّلٌ وَ آخِرٌ فَأَوَّلُ الْوَقْتِ أَفْضَلُهُ وَ لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَتَّخِذَ آخِرَ الْوَقْتَیْنِ وَقْتاً إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ وَ إِنَّمَا جُعِلَ آخِرُ الْوَقْتِ لِلْمَرِیضِ وَ الْمُعْتَلِّ وَ لِمَنْ لَهُ عُذْرٌ وَ أَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ آخِرُ الْوَقْتِ عَفْوُ اللَّهِ»؛[7] امام صادق(ع) فرمود برای هر نمازی دو زمان قرار داده شده است. اول وقت و آخر وقت؛ فضیلت در اول وقت است، سزاوار نیست انسان آخر وقت را برگزیند، مگر به دلیلی؛ چراکه آخر وقت برای بیمار یا کسی که عذری دارد، قرار داده شد. اول وقت خوشنودی خدا را به دنبال دارد و آخر وقت موجب بخشش خواهد شد.
با توجه به این روایات، به روشنی تفاوت نماز ادا با قضا روشن می‌شود؛ چرا که آثار و برکاتی را که برای نماز بیان کرده‌اند؛ مانند معراج بودن برای مؤمن، باز دارندگی از فحشا و منکرات، تقرب به پروردگار و... این آثار به طور طبیعی در نمازی که در اول وقت با آداب و شرایط خوانده شود، وجود خواهد داشت که اینها نه تنها در نماز قضا که حتی در نماز غیر اول وقت یافت نخواهد شد.
با توجه به مطالبی که بیان شد، در هیچ جایی توصیه به غیر اول وقت نشده تا چه رسد به قضا نمودن، مگر از باب اضطرار که آن هم فقط رفع تکلیف می‌کند و برابری با نماز در وقت را نخواهد داشت. البته اگر کسی از روی عمد نماز را به تأخیر بیندازد تا قضا شود، مورد مؤاخذه قرار خواهد گرفت.

---