جستجوی پیشرفته
بازدید
21662
آخرین بروزرسانی: 1394/03/27
خلاصه پرسش
از کلمه «حتی» در ادبیات عرب چه استفاده‌هایی می‌شود؟
پرسش
انواع «حتی» را در ادبیات عرب شرح دهید؟
پاسخ اجمالی
حتّی در ادبیات عرب بر سه قسم است:
1. عاطفه: حتّای عاطفه برای عطف یک جزء از معطوف علیه یا چیزی که به منزله جزء برای معطوف علیه است، می‌آید. به عبارت دیگر، معطوف جزیی از معطوف علیه یا به منزله جزئی از معطوف علیه می‌باشد. مانند: «اَکَلتُ السَّمکَةَ حَتّى رأسَها». در این مثال، «رأس» که معطوف بوده حقیقتاً جزئی از «سمکه» است که معطوف علیه می‌باشد.(سر ماهی جزئی از ماهی است)
یا مانند: «اَعجَبَتنى الجاریةُ حتّى کَلامُها(دخترک مرا به شگفت آورد حتی سخن گفتن او) »؛ در این مثال نیز «کلام» عطف بر «جاریه» شد هر چند کلام، حقیقتاً جزئی از جاریه نیست، ولی چون جاریه محل برای کلام می‌باشد، کلام را نازل منزله جزء آن قرار دادند.[1]
قاعده کلی این است؛ هر جا ‌که دخول استثنا صحیح باشد عطف به «حتی» نیز صحیح است، و هر جا ‌که دخول استثنا ممتنع باشد، عطف به «حتی» نیز ممتنع خواهد بود.[2]
شرط عطف به حتی این است که معطوف، یا باید نسبت به سایر اجزای معطوف علیه، اقوا یا اضعف باشد؛ مثال اقوا: «ماتَ الناسُ حتّى الاَنبیاءُ». مثال اضعف: «قَدِمَ الحاجُّ حتّى المُشاةُ». بنابراین اگر گفته شود: «ضَرَبتُ القَومَ حتّى زَیداً»؛ و زید از افراد برتر یا ضعیف‌تر قوم نباشد، بلکه هم سطح دیگران باشد، چنین عطفی به دلیل عدم ترتب فایده صحیح نیست؛ زیرا لفظ قوم شامل تمام افراد قوم از جمله زید می‌شود و نیازی به عطف و جدا ذکر کردنش نبوده، ولی اگر زید قوی‌ترین یا ضعیف‌ترین افراد باشد، این کلام دلالت می‌کند که تمام افراد مورد ضرب و جرح واقع شدندو ضعیف بودن یا قوی بودن زید سبب نشده که از او از این ماجرا استثنا شود.[3]
برخی می‌گویند: «حتّای عاطفه مانند واو عطف برای مطلق جمع می‌آید و مفید ترتیب بین معطوف و معطوف علیه نیست». گروهی دیگر گفته‌‌اند: «اگر چه در عطف به حتی ترتیب و مهلت خارجی معتبر نیست، ولی ترتیب و مهلت ذهنی معتبر است». مثلاً در «مات الناس حتّى الأنبیاء»، متکلم در ذهن خود تصور کرده، اولاً مرگ به غیر پیامبران تعلق بگیرد، سپس به پیامبران، اگر چه به حسب خارج مرگ پیامبران در اثنای مرگ مردم واقع می‌شود. هم‌چنین در مثال: «قَدِمَ الحاجُّ حتّى المُشاةُ»، متکلم در ذهن خود اوّلاً رسیدن سواره‌ها را فرض کرده، سپس رسیدن پیاده‌ها را، هر چند در خارج در برخی از اوقات ممکن است پیاده‌ها زودتر برسند. بنابراین در عطف به حتی ترتیب، معتبر است ولی نیاز نیست آن ترتیب، خارجی باشد، بلکه ترتیب ذهنی کفایت می‌کند.[4]
برخی از دانشمندان علم نحو در عطف به حتی شرط کرده‌‌اند که معطوف، حتماً اسم ظاهر باشد، نه ضمیر، اگر ضمیر باشد عطف به حتی صحیح نیست؛ از این‌رو «ضَرَبتُ الناسَ حتى إیّاکَ»، و «قاموُا حتّى اَنتَ» صحیح نیست.[5]
2. حرف ابتدا و استیناف: یعنی حرفی است که بعد از آن جمله آغاز می‌شود و آن جمله مستأنفه بوده و از جهت لفظی و اعراب به ماقبلش تعلق نخواهد داشت و محلی از اعراب ندارد، هر چند از جهت معنا به ماقبلش تعلق دارد. و بین ماقبل و مابعد حتی ارتباط معنوی وجود دارد؛ یعنی حتی ابتدائیه مابعد را غایت یا مسبب برای ماقبل قرار می‌دهد.[6]
بنابراین هم بر جمله اسمیه داخل می‌شود مانند: «ما زالت القتلى تمجّ دماءها * بدجلة حتّى ماء دجلة أشکل.» هم بر جمله فعلیه چه این‌که فعلش ماضی باشد یا مضارع. مانند: «حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ‏».[7] یا مانند: «حَتَّى عَفَوْا وَ قالُوا»[8] ، بیشتر نحوی‌ها حتی در این آیات را حرف ابتدا و استیناف گرفته‌‌اند هر چند برخی آن‌را جاره گرفته‌‌اند.[9]
3. جاره: حتی در این صورت به معنای «الی» می‌آید و اختصاص به اسم ظاهر خواهد داشت و به ضمیر جر نمی‌دهد، اما مبرد و کوفیون می‌گویند به ضمیر هم جر می‌دهد.[10]
در برخی از موارد که «حتی» بر سر چیزی در می‌آید صلاحیت دارد هر سه قسم تصور شود مثلاً در مثال «أکلت السمکة حتّى رأسها» می‌توانیم رأس را به نصب بخوانیم بنابر این‌که حتی عاطفه باشد و به رفع بخوانیم، بنابر این‌که حتی ابتدائیه باشد و به جر بخوانیم بنابر این‌‌که حتی جاره باشد.[11]
 

[1]. مدنى، علیخان بن احمد، الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، محقق، مصحح: سجادى، ابو الفضل‏، ص 867، قم، ذوی القربى، چاپ اول، بی‌تا.
[2]. همان.
[3]. همان، ص 868.
[4]. همان، ص 868 – 869.
[5]. همان، ص 869.
[6]. همان، ص 870؛ صفایى بوشهری، غلامعلى‏، ترجمه و شرح مغنی الأدیب،‏ ج 2، ص 122 - 123، قم، قدس، چاپ هشتم، 1387 ش.
[7]. بقره، 214.
[8]. اعراف، 95.
[9].. الحدائق الندیة فی شرح الفوائد الصمدیة، ص 869 – 870.
[10]. همان، ص 870.
[11]. همان، ص 872.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...