جستجوی پیشرفته
بازدید
15284
آخرین بروزرسانی: 1400/09/09
 
کد سایت fa725 کد بایگانی 678 نمایه اختلاف نظر برخی از مراجع، در برخی از مسائل مشترک
طبقه بندی موضوعی اجتهاد و تقلید
اصطلاحات اختلاف ، تفاوت
گروه بندی اصطلاحات سرفصل‌های قرآنی
خلاصه پرسش
با توجه به اشتراک منابع اجتهاد، علت اختلاف نظر بعضی از مراجع در برخی از مسائل مشترک، چیست؟
پرسش
با توجه به¬ اشتراک منابع اجتهاد، علت اختلاف نظر بعضی از مراجع در برخی از مسائل مشترک، چیست؟
پاسخ اجمالی

وحدت نظر و فتوا در بین مجتهدان و مراجع به چند امر بستگی دارد:

1­. اشتراک منابع اجتهاد، 2. وحدت مبانی در علوم  مقدماتی که اجتهاد به آنها وابسته است. 3. برداشت واحد از منابع اجتهاد، 4. وحدت نظر در تطبیق و تعیین موضوعات خارجی.

در فقه شیعه اگرچه منابع اجتهاد معلوم و معین و بین تمام مجتهدان مشترک است، اما از آن‌جا که مبنای مجتهدان در مسائل علوم مورد نیاز اجتهاد، متفاوت است و قدرت علمی و استعداد و نبوغ آنها هم یکسان نیست، برداشت آنان از منابع، یکسان نیست. برخی از اختلاف فتواها از این جهت است. هم‌چنین در تعیین و تشخیص موضوعات، که یک کار کارشناسی است، ممکن است اختلاف نظرهایی وجود داشته باشد که باعث شود فتوای بعضی از مراجع باهم اختلاف داشته باشد.

با توجه به همه‌ی این امور، باز مسائل اختلافی و اختلاف در فتوا، نسبت به موارد اتحاد و اشتراک در فتوا بسیار کم و ناچیز است.

پاسخ تفصیلی

«اجتهاد»، از ریشه‌ی «جهد» به فتح «جیم»،[1] در لغت به معنای تحمل سختی‌ها و هم‌چنین از ریشه «جُهد» به ضم «جیم»[2] به معنای قدرت و توانایی است. و در اصطلاح فقها، یعنی به کار بردن حداکثر تلاش و کوشش علمی برای استنباط و به دست آوردن حکم شرعی از منابع و ادلّه‌ی آن است. بنابراین، وحدت نظر و وحدت فتوا در بین مجتهدان به چند امر بستگی دارد:

  1. اتحاد و اشتراک منابع اجتهاد،
  2. وحدت مبانی در علوم مقدماتی که اجتهاد به آنها وابسته است.
  3. برداشت واحد از منابع اجتهاد،
  4. تعیین و تشخیص دقیق موضوع و وحدت نظر در آن.

در فقه شیعه، اگر چه منابع اجتهاد(قرآن، سنت، عقل) در بین تمام مجتهدان، مشترک است و همه آنها را معتبر می‌دانند، ولی برای برداشت و استفاده و استنباط از این منابع، علوم دیگری؛ نظیر ادبیات عرب، آشنای با محاورات عرفی زمان معصوم(ع)، منطق، علم اصول فقه، علم رجال، آگاهی به قرآن و حدیث و...[3] نیاز است که هر فقیه باید علاوه بر آگاهی بر این دانش‌ها، در تمام مسائل آنها دارای مبنا باشد تا بتواند از این علوم در طریق برداشت از منابع اجتهاد بهره‌مند شود؛ مثلا در استفاده از احادیث و روایات ممکن است یک مجتهد بر طبق مبنایی که در علم رجال پذیرفته است، روایتی را از نظر سند غیر قابل اعتماد بداند و به آن استناد نکند و در آن مسئله جز این روایت، روایات و دلیل دیگری نباشد، پس این فقیه نمی‌تواند در آن مسئله فتوا دهد. در حالی‌که بعضی دیگر با صحیح دانستن سند همان روایت، به آن استناد کرده و فتوا می‌دهند. هم‌چنین استعداد و قدرت تجزیه و تحلیل همه‌ی مجتهدان یکسان نیست. بر این اساس، هر یک از مجتهدان ممکن است برداشت جداگانه‌ای از آیات و روایات داشته باشند. هم‌چنین ممکن است مجتهدی یک شیء معین را موضوع و مصداق یک حکم خاص بداند، در حالی‌که مجتهد دیگر، این نظر را نداشته باشد.

هر یک از این موارد، به تنهایی می‌تواند موجب اختلاف در فتوای مجتهدان شود، ولی با این همه، موارد اختلاف فتوا در بین مجتهدان بسیار اندک است که آن هم بیشتر در جزئیات مسائل است. اما در اکثر مسائل - با توجه به این‌که نزدیک به 3000 مسئله در توضیح المسائل مجتهدان وجود دارد، و مسائل جدید و استفتائات فراوانی که قابل شماره نیست؛ چرا که مسائل فراوانی وجود دارد که تابع زمان و نیازهای انسان‌ها است.- مجتهدان دارای نظر واحد و فتوای یکسان هستند.


[1]. جزری، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج 1، ص  319 - 320، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، 1367ش.

[2]. همان.

[3]. ر. ک: هادوی تهرانی، مهدی، مبانی کلامی اجتهاد، ص 19- 20، قم، خانه خرد، چاپ دوم، 1381ش؛ ر. ک: «مبانی صدور فتوا»، 524؛ «اجتهاد و قیاس»، 9036؛ «تاریخچه فقه و فقاهت در شیعه»، 30242.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • در ماه های حرام از چه زمانی دیه تغلیظ می شود؟
    11864 حدود، قصاص و دیات 1387/12/04
    مراجع معظم تقلید فرموده اند: "اگر کسی در ماه حرام (رجب و ذی القعدة و ذی الحجة و محرم) مرتکب قتل شود باید علاوه بر پرداخت اصل دیه ، ثلث دیه را نیز اضافه بپردازد....اما دیه جنایت بر اعضاء بدن تغلیظ نمی شود همچنین اگر قاتل مرتکب قتل خویشان ...
  • آیا امام علی(ع)، سلمان فارسی را در شهر مدائن(تیسفون) دفن کردند؟
    20244 گوناگون 1394/02/01
    تمام مسلمانان از جمله اهل سنت به مقام والای سلمان فارسی اعتراف دارند، اما در دیدگاه شیعیان - صرف نظر از امامان معصوم(ع) - سلمان فارسی، بزرگ‌ترین و جلیل القدرترین صحابی پیامبر اسلام(ص) می‌باشد که به بالاترین درجه‌های ایمان و کمال رسید و این ...
  • آیا تراشیدن ریش و اصلاح مو با مدل غربی، توسط آرایش‌گر، اشکال شرعی دارد؟
    11702 تراشیدن ریش و آرایش مردان 1395/11/11
    1. بر اساس احادیث امامان معصوم(ع)، اکثر مراجع تقلید تراشیدن ریش را جایز ندانسته و انجام این‌کار توسط پیرایش‌گر و دریافت مزد بابت آن‌را دارای اشکال شرعی می‌دانند؛[1] یعنی پیرایشگر مالک مبلغ اجرت نشده و استفاده او از آن مبلغ در حکم تصرف در ...
  • معاویه چگونه با تبلیغات دروغ به اینکه قیس بن سعد (از فرمانداران اصلی امام) به او پیوسته، امام را مجبور کرد قیس را برکنار کند؟
    16938 رفتار امام علی ع 1393/01/26
    قیس بن سعد بن عبادة، رئیس قبیله خزرج و از بزرگان صحابه بود. او مردی زیرک، مدیر و کاردان و از یاران با وفای امام علی(ع) به شمار می‌آمد و در جنگ‌ها کنار ایشان جنگید. قیس پس از حضرتشان نیز به امام حسن(ع) وفادار مانده و حتی در ...
  • در آیه 124 سوره مبارکه بقره که در ارتباط با آزمون حضرت ابراهیم(ع) است، چه نکات بلاغی به کار رفته است؟
    8710 فصاحت و بلاغت 1395/07/13
    در این آیه شریفه می‌خوانیم: «وَ إِذِ ابْتَلى‏ إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمین»‏؛[1] [به خاطر آورید] هنگامى که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده ...
  • خلاصه‌ای از اطلاعات تاریخی مرتبط با جنگ طائف را ارائه نمایید؟
    2496 پیامبر اکرم ص 1401/02/28
    غزوه «طائف» در شوّال سال هشتم هجرت و اندکی بعد از غزوه حنین رخ داد.[1]علت وقوع این نبرد آن بود که هفتاد نفر از قبیله‌ی ثقیف که از ساکنان شهر طائف بودند در جریان جنگ حنین کشته شده و گروهی از آنان ...
  • عایشه چگونه از دنیا رفت؟
    86165 همسران و فرزندان پیامبر ص 1392/03/30
    درباره چگونگی مرگ عایشه، اختلاف نظر وجود دارد. منابع اهل سنت مرگ او را طبیعی دانسته و گفته‌اند که در سال 58 هـ.ق عایشه از دنیا رفت و ابوهریره بر او نماز خواند. البته قبل از آن نوشته‌اند که ابوهریره نیز در همان سال عمرش به پایان رسید.
  • نقش حمد و ستایش خدا در تکامل انسان چیست؟
    11855 مبدأ شناسی 1395/04/22
    خدای تبارک و تعالی علاوه بر صفت بی‌نیازی صفات پسندیده دیگری؛ مانند کرامت، تفضل، رحمت و لطف دارد که بر اساس آن همان‌طوری که انسان را رها نکرده و پیامبران و امامانی را برای هدایت انسان‌ها فرستاده همچنین بهترین، نزدیک‌ترین، ساده‌ترین و مطمئن‌ترین راه رسیدن به کمال را ...
  • آیا دادن پول توجیبی به فرزند واجب است؟
    17480 گوناگون 1392/08/08
    تأمین نفقه و نیازهای اساسی فرزند(مانند خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیلات اولیه) بر پدر واجب است و بیش از آن در این زمینه، تکلیفی ندارد. ولی فرزندان می‌توانند با ادب و احترام، مشکلات خود را به پدر و مادر بگویند، تا والدین در صورت توانایی و صلاحدید، در رفع ...
  • معانی حروف «الف»، «صاد»، «قاف»، «کاف» و «نون» و ... چیست؟
    19063 اصطلاحات 1392/10/26
    این حروف که به آنها حروف ابجد[1] و هجاء گفته می‌شود؛ می‌توانند کُدها و نشان‌هایی برای برخی حقایق و معارف الهی باشند که در برخی روایات بدان پرداخته شده است که در ذیل نمونه‌هایی از این روایات ارائه خواهد شد: پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «الف؛ ...

پربازدیدترین ها