جستجوی پیشرفته
بازدید
7560
آخرین بروزرسانی: 1401/01/28
خلاصه پرسش
«هر کجا کاخی برپا است، یقینا کوخی هم در کنار آن بنا شده است». آیا این سخن از امام علی(ع) است؟
پرسش
آیا حدیثی که بسیاری به امام علی(ع) نسبت می‌دهند: «هر کجا کاخی برپا است لاجرم کوخی هم در کنار آن برجا است»، حدیث معتبری است؟ امام در چه زمانی و در چه شرایطی چنین سخنی را فرمود؟ امروزه از این سخن جهت مشروعیت بخشیدن به رویکردهای سوسیالیستی و کمونیستی و ضد سرمایهداری در اقتصاد ایران استفاده می‌شود و به طور کلی موجب بدبینی نسبت به هر ثروتمندی می‌شود!
پاسخ اجمالی

دین اسلام تولید ثروت و جمع‌آوری مال و سرمایه، با رعایت موازین شرعی را مجاز دانسته و به آن تشویق کرده است.[1] قرآن کریم ثروت‌مندانی؛ مانند حضرت سلیمان(ع)، حضرت داوود و ذو القرنین را نام می‌­برد که اهل ایمان بودند.

در مقابل ثروت‌اندوزی اگر انسان را از یاد خدا غافل کند، مورد نکوهش بوده و در اسلام از آن نهی شده است. قرآن از ثروت‌مندان ناسپاس و کافری، مانند قارون نیز یاد می‌­کند. در قرآن آمده است: افزون‌طلبی شما را به خود مشغول داشته و از خدا غافل نموده است، تا آن‌جا که برای شمردن مردگان به زیارت قبور رفتید.[2]

بنابراین ثروت‌مندشدن اگر از راه‌­های مشروع بوده و حقوق شرعی آن نیز ادا شود، از نظر اسلام هیچ اشکالی ندارد، به ویژه اگر در مسیر تولید و کارآفرینی سرمایه‌گذاری شود.

«مال را کز بهر دین باشی حمول                  نعم مال صالح خواندش رسول».[3]

آنچه اسلام آن‌را نمی‌پسندد، به دست آوردن ثروت از راه حرام، و نیز خودداری از انفاق و کارهای خیر است.

قرآن در مورد ثروت‏اندوزان یک قانون کلى را مطرح کرده و بیان می‌دارد: «کسانى که طلا و نقره را انباشته کرده و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، آنها را به عذاب دردناکى بشارت ده».[4]

با توجه به این مقدمه و در راستای پرسش باید گفت:

  1. آنچه که به امام علی(ع) نسبت داده شده است که «هر کجا کاخی برپا است، آن‌جا کوخی هم در کنار آن برجا است»؛ در هیچ‌یک از منابع معتبر دینی مشاهده نشده است.
  2. چنین سخنی - حتی اگر از یکی از بزرگان دین صادر شده باشد - نمی‌تواند دارای کلیت باشد؛ زیرا قرآن کریم پیامبرانی مانند حضرت سلیمان(ع) و حضرت یوسف(ع) را به عنوان صاحبان ثروت و کاخ معرفی می‌کند که نه تنها حقی از فقرا ضایع نکردند که از این کاخ و قدرت برای تحقق اهداف الهی کمک گرفتند.

در همین راستا خدای متعال در طول حکومت 40 ساله حضرت سلیمان(ع)،[5] قدرت و ثروت مادی فراوانی را در اختیارش گذاشت. قرآن، گوشه‌ای از قدرت سلیمان(ع) را این‌چنین بیان می‌کند:

«و براى سلیمان باد را مسخّر ساختیم که صبح‌گاهان مسیر یک ماه را می‌پیمود و عصرها مسیر یک ماه دیگر را؛ و چشمه مس [مذاب] را براى او روان ساختیم؛ و گروهى از جن پیش روى او به اذن پروردگارش کار می‌کردند؛ و هر کدام از آنها که از فرمان ما سرپیچى می‌کرد، او را عذاب آتش سوزان می‌چشاندیم. آنها هر چه سلیمان می‌خواست برایش می‌ساختند: معبد‌ها، تمثال‌ها، ظروف بزرگ غذا به اندازه حوض‌، و دیگ‌هاى ثابتی [که از بزرگى قابل حمل و نقل نبود...».[6]

و یوسف(ع) را در کاخ و مرکز قدرت مسکن داد و فرمود:

«وَ کَذلِکَ مَکَّنَّا لِیُوسُفَ فِی الْأَرْضِ یَتَبَوَّأُ مِنْها حَیْثُ یَشاءُ...»؛[7] و این‌گونه یوسف(ع) را در سرزمین(مصر) قدرت بخشیدیم، که در آن هر جا که مى‌خواست سکونت مى‏کرد.

البته یک اصل کلی دیگر وجود دارد که تا حدی مشابه با موضوع پرسش بوده و مورد پذیرش اسلام نیز می‌باشد و آن اصل این است:

«اگر تمام ثروت‌مندان، حقوقی که بر آنان لازم و واجب شده بود را پرداخت می‌کردند، دیگر هیچ فقیری در زمین باقی نمی‌ماند».

این اصل در روایات متعددی بیان شده است؛ اما نمی‌توان از آن برداشتی کلی نمود که تمام ثروتمندانی که زندگی بهتری از دیگران دارند، بدون استثنا در فقر موجود در جامعه مقصرند، بلکه ممکن است برخی از آنان در این فقر مقصر بوده و گروهی از آنان نیز در جهت مقابل، در راستای فقرزدایی گام‌های مهمی برداشته باشند.

سخنی از امام علی(ع) ناظر به همین موضوع است:

«إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ‏ فِی‏ أَمْوَالِ‏ الْأَغْنِیَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ فَمَا جَاعَ فَقِیرٌ إِلَّا بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِی ٌّ وَ اللَّهُ تَعَالَى سَائِلُهُمْ عَنْ ذَلِک‏‏».[8]

خداوند روزی نیازمندان را در بخشی از سرمایه ثروت‌مندان قرار داده است و بر این اساس، هیچ نیازمندی گرسنه نمی‌ماند، مگر آن‌که ثروت‌مندی بر مالش افزوده شده باشد که در این صورت، مورد محاکمه پروردگار قرار خواهند گرفت.

با این نگاه، ثروت‌مندانی که از پرداخت حقوق واجب و مستحب خود و کمک به دیگران خودداری کرده و تمام ثروتشان را برای خود نگه‌می‌دارند، نسبت به فقر نیازمندان جامعه مسئول می‌باشند؛ اما آن دسته از آنان که نیکوکاری را از یاد نبرده و بخش قابل توجهی از ثروت خود را وقف دیگران می‌کنند، پاداش بزرگی خواهند داشت، حتی اگر زندگی ظاهری آنان -البته به دور از اسراف و تبذیر- بسیار بهتر از دیگران باشد.


[1]. «اسلام و ثروت اندوزی»، 1398.

[2]. تکاثر، 1-2.

[3]. مولانا جلال الدین محمد بلخی( مولوی)، مثنوی معنوی‏، محقق، مصحح، توفیق، سبحانی‏، دفتر اول، ص 47، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی‏، چاپ اول، 1373ش.

[4]. توبه، 34.

[5]. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص 248، نجف اشرف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، 1385ق.

[6]. سبأ، 12- 13؛ ر. ک: «ملک و حکومت حضرت سلیمان(ع)»، 150.

[7]. یوسف، 55- 56.

[8]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 533، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها