جستجوی پیشرفته
بازدید
9312
آخرین بروزرسانی: 1397/06/03
خلاصه پرسش
چرا در آیات قرآن کریم برای ارجاع به کلمه «انعام»، گاهی ضمیر مذکّر و در موارد دیگر، ضمیر مؤنث به کار گرفته می‌شود؟
پرسش
در دو سوره مؤمنون و نحل، برای عبارت «الانعام» دو نوع ضمیر آورده شده است: «وَ إِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقیکُمْ مِمَّا فی‏ بُطُونِها...»(مؤمنون، 21)؛ در این آیه شریفه عبارت «بطونها» به‌صورت مؤنث آمده است. اما در آیه 66 سوره نحل: «وَ إِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقیکُمْ مِمَّا فی‏ بُطُونِهِ...»؛ که «بطونه» به‌صورتِ مذکّر آمده است؛ دلیلش چیست؟!
پاسخ اجمالی
در ارتباط با این پرسش باید گفت؛ به عنوان نمونه در دو آیه «وَ إِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقیکُمْ مِمَّا فی‏ بُطُونِه»[1] و «وَ إِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقیکُمْ مِمَّا فی‏ بُطُونِها»،[2] ضمیری در دو عبارت «بُطُونِه» و «بُطُونِها» هر دو به واژه «أنعام» برمی‌گردد[3] و معنای آن چنین می‌شود: «و براى شما در چهارپایان [درس‌های] عبرتى است از آنچه در درون آنها است [شیر] شما را سیراب می‌کنیم...» منظور از «مِمَّا فی‏ بُطُونِه[ها]» شیر چهارپایان است.
اکنون این سؤال به وجود می‌آید که چرا با این‌که مرجع هر دو ضمیر، یک کلمه است(انعام)، آن ضمیر در یک‌جا به صورت مذکّر و در جای دیگر به صورت مؤنث آمده است؟
پاسخ: کلمه «انعام» جمع مکسّر «نَعَم» به معنای شتر و گاو و گوسفند است.[4] در ادبیات زبان عرب، برای جمع مکسر هم ضمیر مذکر آورده می‌شود و هم ضمیر مؤنث.[5] در واقع جمع مکسر از آن جهت که در لفظ علامت تأنیث ندارد، ‌با آن معامله مذکر می‌شود و از آن جهت که در معنا دلالت بر گروهی از افراد می‌کند، با آن معامله اسم مؤنث می‌گردد.
قرآن کریم نیز این قاعده ادبیات عرب را رعایت کرده و هر دو مدلی را که مجاز بوده در آیات خود آورده است.
 

[1]. نحل، 66.
[2]. مؤمنون، 21.
[3]. ر. ک: نحاس، احمد بن محمد، إعراب القرآن، ج ‏2، ص 254، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1421ق؛ عکبرى، عبدالله بن حسین، التبیان فی إعراب القرآن، ص 231، عمان، ریاض، بیت الافکار الدولیة، چاپ اول، بی‌تا.
[4]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص 815، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.
[5]. جامی، عبدالرحمن بن احمد، شرح ملا جامی علی متن الکافیه فی النحو، ص 151، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها