در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه، نمازگزار - بنابر احتیاط واجب- باید بعد از حمد، سوره‌ای از قرآن را بخواند، مگر این‌که وقت نماز تنگ باشد، یا انسان ناچار شود که سوره را نخواند؛ مثل این‌که بترسد که اگر سوره بخواند دزد یا درنده، یا چیز دیگرى به او آسیب بزند.^[1]

اما در نماز مستحبى خواندن سوره لازم نیست، مگر در بعضى از نمازهاى مستحبى -مثل نماز لیلة الدفن- که سوره مخصوصى دارد؛ پس اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، باید همان سوره را بخواند.[2]

البته، برخی از فقها[3] خواندن سوره در نمازها (واجب و غیر واجب) را مستحب شمرده‌اند.

اما در مورد جواز خواندن بخشی از سوره در نماز واجب، چند دسته روایت وجود دارد:

الف) عدم کفایت بخشی از سوره در نماز

برخی از روایات بیان می‌کنند که در نماز نمی‌توان به خواندن بخشی از یک سوره اکتفا نمود؛ مانند:

1. امام صادق‌(ع) از پدرانش نقل نمود که پیامبر اسلام(ص) از خواندن کمتر از یک سوره(کامل) و تکه‌تکه کردن سوره در نمازهای واجب نهی کرد.[4]
2. امام صادق(ع): در نماز واجب کمتر و بیشتر از یک سوره(کامل) خوانده نمی‌شود.[5]

ب) جواز خواندن بخشی از یک سوره در نماز

برخی از روایات بیان می‌کنند که در نماز می‌توان به خواندن بخشی از یک سوره اکتفا نمود؛ مانند:

1. امام باقر(ع) و یا امام صادق(ع) در جواب کسی که پرسیده بود، آیا می‌شود یک سوره را در دو رکعت نماز تقسیم نمود، فرمود: «بله، به هر اندازه‌ای که می‌خواهی تقسیم کن».[6]
2. ابوبصیر از امام صادق(ع) پرسید که آیا می‌توان یک سوره را در دو رکعت نماز واجب خواند؟ امام(ع) فرمود بله، اگر آن سوره شامل شش آیه باشد، نصف آن در رکعت اول و نصف دیگر را در رکعت دوم خوانده می‌شود.[7]
3. از امام رضا(ع) پرسیده شد که آیا می‌توان در یک رکعت نماز سوره حمد و نصف یک سوره را خوانده و در رکعت بعد بدون آن‌که سوره حمد را بخواند، به ادامه قرائت همان سوره پرداخت؟ امام(ع) پاسخ دادند: «(در رکعت دوم) ابتدا سوره حمد را خوانده و سپس ادامه سوره را بخواند».[8]

شیخ طوسی در جمع‌بندی این روایات بیان می‌دارد: با توجه به احادیثی که از خواندن تنها بخشی از سوره در نماز واجب نهی کرده، و نیز با توجه به اینکه احادیث دیگر، موافق با مذهب اهل‌سنت است، روایاتی که خواندن سوره ناقص را مجاز می‌دانند، یا در مقام تقیّه بوده و یا ویژه نماز نافله‌اند.[9]

بیشتر فقها نیز همین نظر را می‌پذیرند که و البته این نظر اجتهادی آنان بوده و از ضروریات مذهب نیست و می‌تواند در گفتگوهای علمی بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.[10]

ضمائم:

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت قرائت سوره در نمازهای واجب، چنین است:[11]

حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه، انسان باید سوره‌ی حمد را بخواند و پس از آن بنابر احتیاط واجب، یک سوره‌ی کامل قرائت کند. ولی اگر وقت نماز تنگ باشد یا انسان بترسد که اگر سوره را بخواند دزد یا درنده یا چیز دیگر به او صدمه میزند، نباید سوره را بخواند.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

بله، سوره کامل به احتیاط واجب.

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

در رکعت اول و دوم نمازهای واجب روزانه باید بعد از تکبیرة الاحرام سوره حمد را قرائت کند و بعد از آن بنابر احتیاط واجب یک سوره تمام از قرآن مجید را بخواند.

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه، انسان باید بعد از حمد یک سوره تمام، بخواند.

حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):

1. خواندن قرآن بعد از حمد در نمازهای واجب و غیر واجب، استحباب دارد و بهتر است این قرآن در قالب یک سورۀ کامل باشد. بنابراین خواندن سوره کامل بعد از حمد در نماز، واجب نیست؛ هرچند مطابق احتیاط است.
2. در نمازهای واجب، خواندن قرآن بیش از یک سورۀ کامل و نیز یک قسمت از سوره همراه با یک قسمت از سوره‌ای دیگر مکروه است؛ البته در مورد سورۀ فیل مستحب است با سورۀ قریش خوانده شود و در مورد سورۀ ضحی مستحب است با سورۀ انشراح خوانده شود.

لینک به سایت استفتائات

[1]. ر. ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج ‌1، ص 544، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.

[2]. همان، ج ‏1، ص 547.

[3]. آیت الله هادوی تهرانی.

[4]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف،‏ ج 1، ص 161، قم، مؤسسة آل البیت ع، چاپ دوم، 1385ق.

[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، چ 3، ص 314، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[6]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 2، ص 73، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[7]. همان، ج ‏2، ص  294.

[8]. همان، ص  296.

[9]. همان، ص  294.

[10]. «خواندن سوره کامل در نماز»، 10932؛ «خواندن چند سوره در یک رکعت نماز»، 49571؛ «حکمت خواندن سوره حمد در نماز»، 46328؛ «خواندن مجدد سوره حمد در یک رکعت»، 30398.

[11]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.