جستجوی پیشرفته
بازدید
18934
آخرین بروزرسانی: 1401/10/03
خلاصه پرسش
آیا مادران ائمه(ع) - به غیر از حضرت فاطمه(س) - معصوم بودند؟
پرسش
آیا مادر حضرت ولى عصر(عج) معصوم بود؟
پاسخ اجمالی

از نگاه شیعه فقط انبیا و جانشینان آنها، دارای مقام عصمت مصطلح؛ یعنی منزه‌بودن از هر گونه اشتباه و فراموشی و گناه در تمام عمر، در مراحل فهم و ابلاغ و اجرای وحى (دین إله) هستند، و غیر از آن بزرگواران هیچ‌کس از چنین مقامی برخودار نیست. اگر چه ممکن است برخى دیگر از انسان‏ها نیز به مقام کمال انسانیت بار یافته و بهره‏‌اى از ولایت الاهى و عصمت نسبى برخوردار گردند. چنانچه برخى امام‌زادگان؛ مثل حضرت زینب، على بن جعفر الصادق، حضرت معصومه(ع) و برخى علمای وارسته بدین مقام بار یافته‏‌اند.

از این‌رو غیر از حضرت زهرا(س) که به عنوان "عترت و اهل‌بیت" معرفى شده است، هیچ‌یک از مادران ائمه‏(ع)، از مقام عصمت (به آن معناى عالى) برخوردار نبوده‌‏اند. بویژه که برخى از ایشان کنیزانى بودند که پس از اسارت، به جامعۀ اسلامى راه یافته و فیض راهیابى به بیت وحى و تطهیر در این بیوت و آمادگی برای حمل از معصوم(ع) و تولد معصومی دیگر را تحصیل نموده‌اند؛ یعنی در بخشى از عمر خود، مسلمان و چه بسا موحّد نبوده‌‏اند. از جمله این دسته - بنا به نقل تواریخ - مادر امام زمان(عج) است. پس ایشان معصوم به آن معناى مصطلح نبوده و مقام ایشان همسان مقام اهل‌بیت‏(ع) نیست، لیکن در خانۀ امام طهارت و قابلیت لازم براى تولد منجى بشریت(عج) یافته‌‏اند و در ایام بارورى و حمل و شیردهى و تربیت موعود بشریت از کمال خلوص و طهارت برخوردار بودند.

پاسخ تفصیلی

عصمت در لغت به معناى مصون و محفوظ بودن، و در اصطلاح به معناى مصون و محفوظ بودن از خطا و لغزش و گناه است. این مصونیت از خطا و گناه دو گونه فرض است. الف) مصونیت و معصومیت کلى، در تمامى ادوار عمر(از بدو تولد تا آخر) از تمامى سهو و نسیان و عصیان و خطا در فراگیرى و تعلیم و اجرای دین الاهى. این امر تنها در انبیا و ائمه‏(ع) تحقق یافته و بر تحقق آن در دیگران، (غیر از فرشته)، دلیلى نداریم.[1] اما عصمت نسبى، قابل شدت و ضعف و در افراد مختلف، متفاوت و متغیّر است. در امور دین چه بسا پس از تلاش‏ها و ریاضت‏ها و تهجدهاى عدیده تا حدودى فراهم و به واسطۀ همان‏ها حفظ می‌گردد، بدون این‌که تضمینى براى حفظ آن تا آخر عمر باشد؛ از این‌رو عصمت نسبى را با توجه به شدت و ضعف آن می‌توان به سایرین هم نسبت داد. از این حالت در افراد عادى با عنوان "ملکۀ عدالت" یاد می‌شود؛ یعنى شخص به گونه‏اى است که لغزش عمدى و کبیره از او دیده نمی‌شود.

شیعه براى هیچ‌کس جز انبیا(ع) و اهل‌بیت عصمت و طهارت(حضرت زهرا و 12 امام‏) عصمت کلیه را قایل نیست. در عین این‌که کمال احترام را براى امام‌زادگان و وابستگان به آن بزرگواران و نیز علمای وارسته و فاضل قایل است، و هیچ نسبت گناه یا کار ناپسندى را نسبت به آنان روا نمی‌دارد.

پس نفى عصمت کلیه از سایرین، به معناى نسبت گناه یا تهمت به ایشان نیست.

در مورد مادران ائمه‏(ع) و خواهران و سایر برادران ایشان نیز چنین است؛ یعنى عصمت به آن معناى عالى، به آنها نسبت داده نمی‌شود، چنان‌چه نسبت دادن عصیان و طغیان نیز به ایشان مطرود است. در مورد مادران ائمه‏(ع) از جمله مادر امام زمان(عج)، همین امر جریان دارد؛ زیرا بنابر نقل تواریخ، ایشان امه‏اى(کنیزی) بودند که بنابر نقلى: "ملیکه (صیقل) دختر یشوعا فرزند قیصر روم و مادرش از نوادگان شمعون بن حمون بن صفا، وصى عیسى(ع)بود، و به عنوان اسیر، توسط امام هادى(ع) براى امام حسن عسکرى(ع) خریدارى شده بود." و بنابه نقلى دیگر: "کنیزکى در منزل حکیمه بنت على الهادى(ع) بوده که توسط این خواهر به برادرش بخشیده شده است." و به هر حال بخشى از عمر خویش را مسلمان نبود و پس از اسارت و ورود به بیت وحى مسلمان شد و تربیت اسلامى یافت و از آثار شرک تطهیر شد و شایستگى همسرى معصوم(ع) و باردارى و تولد معصومى دگر را یافت. چنان‌چه سرنوشت برخى دیگر از مادران ائمه‏(ع) نیز چنین است.[2]

در عین حال شکى نیست که مادر معصوم بودن، لیاقت و شایستگى وافرى را طالب و خود امتیازى والا است. بلکه طهارت رحم مادران، یکى از امتیازات ائمه‏(ع) محسوب می‌گردد. از این‌رو در زیارت معصومین‏(ع) شهادت می‌دهیم که: "خداوند شما را با عنایت خود از اصلاب مطهر منتقل نمود و از ارحام مطهرات پدید آورد، به گونه‏اى که پلیدی‌‏هاى جاهلیت و فتنه‏هاى خودپرستى شما را آلوده نکرد. شما پاک و منزه‌اید، منشأ شما(پدران و مادران شما) نیز پاک و منزه‌اند...".[3] در زیارت‌نامۀ مخصوص به ایشان(ع) در سامرا نیز چنین آمده است:

سلام بر مادر امام و به ودیعت گیرندۀ اسرار الاهى و حمل کنندۀ شریف‌ترین انسان‏ها، سلام بر تو اى راست‌گوى مورد رضایت...، سلام بر تو اى پاکیزۀ پرهیزکار...، من شهادت می‌دهم که تو کفالت امام مهدى(عج) را به خوبى انجام داده و امانت را ادا نموده‏اى...، پس خدا از تو خشنود باشد، تو را راضى نماید و بهشت را منزل و جایگاه تو نماید، پس این عطایا و اولیت‏ها که خدا به تو عنایت نموده، گواراى وجود باشد".[4]

نتیجه این‌که مادر حضرت حجت(عج) به آن معنایى که در 14 معصوم‏(ع) مصطلح است، معصوم نبود، لکن، پس از ورود به خانۀ امام حسن عسکرى(ع) از عصمت نسبى برخوردار گشت، تا قابلیت حمل امام عصر(عج) و شیردهى و کفالت او را از آنِ خود نمود و بر سایر زنان شرافت یافت و براى ائمه (ع) و شیعیان از احترام و جایگاه ویژه‏اى برخوردار است.


[1]. ر. ک: مصباح یزدى، معارف قرآن، (راه و راهنماشناسى)، ج 4 و 5، ص 147- 212؛  قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ دوم، 1379 ش؛ همو، آموزش عقاید، ج 2، ص 191- 215، درس 24- 26، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، چاپ چهارم، 1379 ش.

[2]. قمى، شیخ عباس، منتهى الآمال، تصحیح، استاد ولی، حسین، ج 2 ص 649 – 653، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، 1379ش.

[3]. قمى، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، زیارت ائمۀ بقیع (‏ع)، نیز سایر زیارات.

[4]. همان، زیارت والدۀ حضرت قائم (عج).

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چگونه می‌توان خداوند را برای بچه‌ها توصیف و معرفی کرد؟
    19652 دستور العمل ها 1392/11/09
    در ارتباط با معرفی خداوند برای کودکان، دانش آموزان و نوجوانان باید چند نکته را در نظر داشت. 1. از آن‌جا که پاسخ هر سؤال باید متناسب با سطح اطلاعات و آگاهی شخص سؤال کننده باشد؛ از این‌رو، نمی‌توان به طور یک‌نواخت پاسخ داد؛ بلکه پاسخ‌ها باید متفاوت ...
  • در چه منابعی در باره محبت بحث شده است؟
    8727 محبت و دوستی 1387/05/29
    محبت به معنی دوست داشتنو علاقه قلبىاست. در قرآن مجید گاهی با واژه مودت از آن تعبیر شده است که در مقابل آن عداوت و دشمنی قرار دارد. محبت دارای درجات و مراتبی بوده و آثار عملى به دنبال دارد. محبتی که شعاع آن، از قلب به بیرون سرایت ...
  • شخصی در گذشته به سگی که مشخص نبود ولگرد است و یا صاحب دارد، آسیب رساند. این فرد اکنون چه وظیفه‌ای دارد؟
    5477 ضمان 1392/06/20
    اگر قرائنی وجود دارد که آن حیوان صاحبی دارد، باید تحقیق کرد و چنانچه به صاحب آن دسترسی پیدا نکرد، معادل خسارتی که وارد کرده را باید به فقیری صدقه دهد؛ اما در صورتی که قرینه‌ای نباشد، آن شخص وظیفه‌ای ندارد. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت ...
  • حکم روزه‌خواری چیست؟
    27905 قضای روزه و کفارات 1392/04/30
    روزه‌خواری چند صورت دارد که هر کدام دارای احکام مخصوصی است: 1. اگر کسی برای روزه نگرفتن عذر شرعی دارد؛ مانند این‌که مسافر است و یا بیماری‌ای دارد که روزه گرفتن به او ضرر می‌رساند، در این صورت اگر چه روزه بر او واجب نیست، اما نباید در ...
  • مراد از چیز‌‌های فانی در دنیا چیست؟
    12579 فنا 1392/10/24
    واژه «فانی» از ریشه «فنی»، به معنای از «بین رفتنی» و نقیض بقا است.[1] بر اساس بینش توحیدی باقی بالذات فقط خداوند است؛ از این‌رو غیر خداوند همه فانی بالذات هستند.[2] بنابراین وجود و بقای غیر خداوند فقط به واسطه‌ی ...
  • آیا روایتی وجود دارد که مصرف روغن کنجد را برای افراد بالای 50 سال توصیه کرده باشد؟
    6110 حدیث 1396/10/16
    برخی روایاتی که در منابع معتبر روایی درباره روغن کنجد وجود دارد، عبارتند از: 1. با سند صحیح از امام صادق(ع) نقل شده است که آن‌حضرت فرمود: «هنگامی که پیامبر(ص) سردرد می‌گرفت، روغن کنجد به بینی خود می‌چکاند».[1] نقل دیگری هم در مورد این ...
  • دیدگاه اهل سنت درباره تزاحم در علم اصول فقه چیست؟
    8291 General Terms 1392/09/17
    تزاحم از ماده «زحمت» است، و در اصطلاح هرگاه دو حکم براى یکدیگر مزاحمتى ایجاد کنند، به‌گونه‏اى که نتوان به هر دو عمل کرد، به آن «تزاحم» گویند و آن دو حکم را «متزاحمین» نامند. مثال: هرگاه دو نفر غرق شده باشند، و مکلف قدرت نجات هر دو ...
  • آیا محدث نوری از نوشتن کتاب فصل الخطاب پشیمان شد؟
    12159 تألیفات شیعی 1388/10/19
    این که آیا تحریفی در قرآن کریم انجام شده یا خیر، موضوعی است که بحث های بسیاری را در بین دانشمندان اهل سنت و شیعه برانگیخته است؛ زیرا برخی کتاب هایی که از دیدگاه این دو گروه معتبرند، شامل روایاتی هستند که از آن، بوی تحریف قرآن ...
  • اگر دختری به اجبار و تهدید ازدواج کرده و بچه‌دار شود، عقد وی چه حکمی دارد؟
    14206 احکام و شرایط ازدواج 1392/07/17
    اگر زن در ازدواج اجباری، پس از عقد (ولو برای لحظه‌ای) راضی به ازدواج شود، عقد صحیح است، اما در هر حال فرزند مزبور، نامشروع نیست. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید به نمایه‌ 10338 (حکم اجبار در عقد و فرزند متولد شده) و 37363 ...
  • بهترین راه برای توبه و استغفار و جبران گذشته چیست؟
    36688 استغفار و توبه 1393/10/06
    به نظر می‌رسد شاید بهترین راه جبران گناه - بعد از توبه - آن باشد که انسان تلاش کند تا با تمام توان با همان اعضایی که مرتکب گناه شده، اطاعت خدا نماید و به استغفار و توبه زبانی و یا پشیمانی قلبی بسنده ...

پربازدیدترین ها