اسلام به عنوان آخرین دین مُرسَل براى هدایت آدمیان تا قیام قیامت آمده است.[1] خاتمیت آن اقتضا می‌کند که کامل‌ترین دین مُرسَل باشد و تمامى آنچه را که باید از دین نفس الأمرى به وحى و نقل بیان گردد، شامل شود.[2]
از سوى دیگر؛ چون این دین در زمان و مکان خاصى نازل شده و با مخاطبان اولیه خاصى مواجه بوده، گاه عناصر دینى در آن با توجه به موقعیت ارائه شده است، و این امر بویژه در سنت معصومان(ع) و به خصوص در رفتار آنها، باید مورد توجه قرار گیرد. گنجینه معارف اسلامى مملوّ از عناصر جهان‌شمول و موقعیتى است که از زمان بعثت رسول اکرم(ص) تا غیبت کبراى امام زمان)عج( بیان شده است.
تا کنون فقیهان و عالمان دین در برخورد با این مجموعه گران‌قدر شیوه‌اى جزءگرایانه و خردنگر را دنبال کرده‌اند و هر گاه با پرسشى مواجه شده‌اند، با مراجعه به آن کوشیده‌اند، پاسخى در خور بیابند. در این‌روش هیچ‌گاه ارتباط عناصر جهان‌شمول با یکدیگر و رابطه آنها با عناصر موقعیتى ملحوظ نبوده است. هر چه در دین یافت می‌شده، به عنوان امرى ثابت و لایتغیر تلقى می‌گشته است، مگر آن‌که نشانه‌اى بر خلاف آن یافت شود، و در این صورت به عنوان حکم متغیّر محسوب می‌شده و هیچ جست‌وجویى از حکم، یا احکام ثابتى که ریشه آن‌را تشکیل می‌داده‌اند، نمی‌شده است.
این رویّه باعث شده است تا مباحث اسلامى فاقد نگرش کلان و نظام‌مند باشند و اجزاء ساختار اندیشه اسلامى، بی‌هیچ آداب و ترتیبى، بدون تدوین مدوّن، کنار هم قرار گیرند. این کنار هم آمدن هر چند در نهایت نظمى را پدید آورده، ولى هیچ‌گاه ترابط منطقى اجزاء و نحوه تأثیر و تأثّر آنها در یکدیگر مورد کاوش و دقت نظر واقع نشده است.
از سوى دیگر، به نحوه پیدایش عناصر موقعیتى در نصوص دینى چندان توجّهى نشده و با تمام آنچه وارد شده، به عنوان حکم ثابت و عنصر جهان‌شمول برخورد شده است. و اگر در موردى آیات و نشانه‌هاى تأثیر موقعیت آشکار و واضح بوده است، آن‌را عنصرى موقعیتى بر شمرده و به سادگى از کنار آن گذشته‌اند، بی‌آن‌که پرسشى از زمینه و ریشه آن مطرح کنند.
همین عوامل سبب شده تا ما در ارائه نظام‌هاى اسلامى در زمینه‌هاى گوناگون؛ مانند اقتصاد، سیاست، و...، ناتوان باشیم و نتوانیم تصویر روشنى از فلسفه سیاسى اسلام، فلسفه اقتصادى اسلام، ...یا مکتب سیاسى اسلام، مکتب اقتصادى اسلام، ... و مباحثى از این دست عرضه کنیم.
از سوى دیگر، نحوه تأثیر زمان و مکان در عناصر دینى و چگونگى نقش موقعیت در آنها به وضوح تبیین نشده و ارتباط عناصر موقعیتى با عناصر جهان‌شمول به گونه‌اى منطقى واضح نشده است.
«نظریه اندیشه مدوّن )نظام‌مند( در اسلام» یک تئورى براى پاسخ به چنین پرسش‌هایى بر اساس مبانى خاصی است.[3]، [4]