جستجوی پیشرفته
بازدید
11253
آخرین بروزرسانی: 1399/11/26
خلاصه پرسش
آیا قیمت فروش محصولات و کالا را شارع مشخص می‌کند؟
پرسش
آیا قیمت فروش محصولات تولیدی و یا تجاری را، شارع مشخص می‌کند، یا بازار عرضه و تقاضا؟ آیا خرید و فروش کالا با قیمت بالاتر از قیمت متعارف که مورد توافق طرفین عقد باشد، اشکال شرعی دارد؟
پاسخ اجمالی

در نظام اقتصادى اسلام، تعیین قیمت در بازار، بر اساس عرضه و تقاضا است، ولى این بازار از سوى قوانین ثابت شرعى و متغیر حکومتى، محدود و توسط دولت نظارت می‌شود. البته اگر دولت در مواردى تشخیص دهد که تعیین قیمت خاص، تأمین کننده‌ی مصالح اسلام و مسلمانان است، می‌‏تواند اقدام به قیمت‌گذارى نماید.

پاسخ تفصیلی

یکى از مبانى اقتصادى اسلام، "آزادى اقتصادى" است. از دیدگاه اسلام، هر فرد می‌تواند در انواع فعالیت‌هاى اقتصادى، به شرط رعایت حدود و مقرّرات اسلامى، وارد شود. بنابر این، هر چند اصل اولى در زمینه‌ی فعالیت اقتصادى از دیدگاه اسلام، آزادى است، ولى این آزادى، براى رسیدن بشر به سعادت و کمال واقعى، محدود به حدود الهى شده است. و این امر کاملاً منطقى و عقلانى است؛ زیرا آدمى در پرتو آزادى به رشد مطلوب خود دست می‌‏یابد و می‌تواند استعدادهاى خود را، چنان‌که باید، به ظهور برساند. به دلیل ناتوانى بشر در تشخیص مصالح واقعى خود و آزمندى و طمع او که باعث می‌‏شود تنها به نتیجه‌ی سریع کار خود بیندیشد و از اثر آینده‌ی آن غفلت کند، اگر آزادى او به وسیله‏‌ی هدایت‌هاى الهى و ضوابط شرعى جهت داده نشود، نتیجه‌‏اى جز نابودى امکانات سعادت واقعى و تلاش براى سلطه بر دیگران، و بی‌‏توجهى هر چه بیشتر از معنویات، نخواهد داشت. از این‌رو، اسلام، نه مانند سوسیالیسم به کلى با آزادى اقتصادى مخالفت می‌کند و آن‌را مضرّ به حال جامعه می‌داند و نه مانند سرمایه‌دارى با طرح آزادى بدون قید و شرط، زمینه‌ی فساد و تباهى آدمى را فراهم کرده است، بلکه به تعبیر شهید صدر راهى میانه را پیموده که آزادى را تصفیه می‌‏کند و آن‌را صیقل می‌‏زند و از آن وسیله‏‌اى براى صلاح و خیر انسانیت می‌‏سازد.[1]

در اقتصاد سرمایه‌‏دارى، قیمت در بازار بر اساس نیروهاى عرضه و تقاضا تعیین می‌‏گردد. به اعتقاد اقتصاددانان سرمایه‌‏دارى اگر انسان‌‏ها به صورت کاملاً آزاد و بدون دخالت و نظارت هیچ‌گونه عامل خارجى، حتى دولت، به داد و ستد بپردازند، برآیند نیروهاى عرضه و تقاضاى موجود در این بازار، قیمتى را مشخص می‌‏کند که مطلوبیت متقاضى و سود عرضه کننده را به حداکثر می‌‏رساند. و چون حداکثر بهره‌‏مندى هدف سرمایه‌دارى است، همین قیمت تأمین کننده‌ی هدف و مطلوب معرفى می‌‏شود.

در نظام اقتصادى اسلام، تعیین قیمت در بازار، هر چند بر اساس نیروهاى عرضه و تقاضا است، ولى این بازار از سوى قوانین ثابت شرعى و متغیر حکومتى محدود و توسط دولت نظارت می‌‏شود. البته اگر دولت در مواردى تشخیص دهد که تعیین قیمت خاص، تأمین کننده‌ی مصالح اسلام و مسلمانان است، می‌‏تواند اقدام به قیمت‌گذارى نماید.

مطلوبیت قیمت نیز تابع میزان هماهنگى آن با مصالح اسلام و مسلمانان و قوانین خواهد بود. بنابر این، بالا رفتن قیمت در اثر احتکار یا کاهش آن در اثر افزایش بی‌‏رویه واردات، که به تولید داخلى ضربه زند، هیچ‌یک مطلوب نیست.[2]

این نظریه که در شرایط خاص، حاکم شرع می‌تواند قیمت‌گذاری کند مورد تأیید بسیاری از فقها، مثل: شیخ مفید در مقنعه،[3] شهید اول در لمعه و شهید ثانی در شرح لمعه،[4] امام خمینی در تحریر الوسیله،[5] آیت الله سید مصطفی خمینی در شرح تحریر الوسیله،[6] و آیت الله گلپایگانی در شرح وسیلة النجاة[7] است.[8]

اما پاسخ حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته) به قسمت دوم سؤال چنین می باشد:

در فرض مزبور جواب منفی است.   لینک به سایت استفتائات


[1]. هادوی تهرانی، مهدی، مکتب و نظام اقتصادی اسلام، ص 140- 141، قم، خانه خرد، چاپ دوم، 1383ش؛ صدر، سید محمد باقر، اقتصادنا، ص 298.

[2]. همان، ص 207.

[3]. مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى‏، المقنعه، ص 616، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.‏

[4]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، شارح: کلانتر، سید محمد،‌ ج 3، ص 299، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1410ق.

[5]. امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 502، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.

[6]. خمینی، سید مصطفی، مستند تحریر الوسیلة، ج 1، ص 483، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، تهران، چاپ اول، 1418ق.

[7]. اصفهانی، سید ابو الحسن، وسیلة النجاة، تعلیقه: موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا، ‌ج 2، ص 17، قم، چاپخانه مهر، چاپ اول، 1393ق.

[8]. گفتنی است که این یک بحث علمی است و طبیعی است که اندیشمندانی نظرات دیگری داشته باشند. بر این اساس عده‌ای از فقها معتقدند که هیچ‌کس حتی امام معصوم مجاز نیست قیمت‌گذاری کند و مردم در قیمت‌گذاری آزادند؛ از جمله‌ی آنها شیخ طوسی در کتاب المبسوط، ج 2، ص 195، فصل فی حکم التسعیر؛ ابن ادریس حلی در السرائر، ج 2، ص 239؛ علامه حلی در التذکرة، ج 1، ص 585؛ شیخ انصاری در المکاسب، ج 4، ص 373(چاپ جدید) و حضرت آیت الله بهجت می‌باشند.

آیت الله بهجت در جامع المسائل می‌گوید: «محتکر (توسط حکومت) امر به فروش می‌شود، ولی کسی برای او قیمت‌گذاری نمی‌کند و اگر گرانفروشی کند (که موجب ضرر رساندن به دیگران است) امر به پائین آوردن قیمت می‌شود تا جایی که ضرر رساندن به دیگران صدق نکند. (در گرانفروشی) بدون این‌که برای او قیمت‌گذاری کنند. چون باید از ضرر کردن طرفین جلوگیری نمود». جامع المسائل، ج 2، ص 472.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام است؟
    19920 تفسیر 1393/12/26
    قرآن کریم سرشار از آیات مژده و امید است. اما در این‌که کدام‌یک از آیاتش امید بیشتری به مؤمنان می‌دهد، سخن پیشوایان دین در این زمینه متفاوت است که شاید این تفاوت، ناظر به جنبه‌های مختلف امیدبخشی‌ باشد: ۱. ابوحمزه ثمالی می‌گوید؛ از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) ...
  • انصار چه کسانی بودند؟
    38930 تاريخ بزرگان 1388/12/03
    "انصار" جمع ناصر، از ریشه "نصر" به معنای یاوران است. در صدر اسلام به ساکنانمسلمانمدینهو اطرافآن، به ویژه افراد دو قبیلهاوسوخزرج،انصار گفته می‌شد؛ چرا که آنان به یاریپیامبر اسلام (ص)ومسلمانان مهاجر مکیو نقاط دیگر پرداختهبودند و در نشر ...
  • منظور از مباحات عامه، اباحه تملک و اباحه انتفاع چیست؟
    19535 General Terms 1393/04/17
    مباح بودن به معنای حلال بودن است. اموالى که متعلق حق هیچ‌کس نیست، در فقه از آنها با عنوان «مباحات عامّه» یا «مشترکات و منافع عامّه» تعبیر شده است. چیزهایى که شارع آنها را براى همه مشترک یا مباح قرار داده است، دو قسم است: 1. ...
  • هجوم‌آورندگان به خانه حضرت فاطمه(س) چند نفر بودند و چه افراد سرشناسی در میان آنان حضور داشتند؟
    31035 تاریخ 1394/07/14
    بنابر تحقیق و جست‌وجو در منابع حدیثی و تاریخی؛ به صورت پراکنده در نقل‌های مختلفی که درباره این بی‌حرمتی نقل شده است، نام تعدادی از افراد که به خانه حضرت فاطمه(س) هجوم آورده، یا دستور هجوم دادند وجود دارد. البته مشخص نیست که تعداد دقیق آنان چند نفر ...
  • گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حر بن یزید ریاحی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید؟
    33792 تاريخ بزرگان 1394/07/21
    یکی از افرادی که نامش در میان شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) جاودانه ماند، و مُهر شهادت وی در درگاه الهی ثبت شد، «حُرّ بن یزید ریاحی» است.نسب حر بن یزیدنسب حر را چنین ذکر کرده‌اند: «حر بن یزید بن ناجیة بن قَعنَب،
  • حدیث حارث همدانی در مورد حاضر شدن امام علی(ع) بر بالین محتضر را چگونه ارزیابی می¬کنید؟
    26219 درایه الحدیث 1392/04/27
    حاضر شدن پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) از جمله حضرت علی(ع)، هنگام مرگ، نزد تمامی انسان‌ها حتی کسانی که بر دین‌های دیگر می‌باشند از اموری است که اخبار مستفیضه بر آن دلالت دارد.[1] البته در نحوه و چگونگی این حضور سخنانی بیان شده است ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    23986 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • فرق بین «صراحت» و «ظهور» چیست؟
    15284 مبانی فقهی و اصولی 1390/12/22
    دلالت یک عبارت بر مقصود گوینده، گاهی آن قدر صریح است که احتمال خلاف در آن منتفی است. در این جا می گویند عبارت نص و صریح است، اما گاهی دلالت یک عبارت بر قصد گوینده صریح نیست، بلکه معانی متعدد از آن محتمل است، ولی در ...
  • آیا کلمه «حضرت» در روایات نیز به کار برده شده است؟
    14525 لغت شناسی 1394/01/22
    کلمه «حضرت» در لغت به معنای «حضور» و «نزد» می‌باشد.[1] این کلمه در عربی به صورت «حضرة» نوشته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گوییم: «حضرت امام صادق(ع)» در روایات نیز به کار برده شده است که فارسی زبانان به عنوان احترام و ادب قبل از اسامی ...
  • افطاری دادن در کدام روز برابر مهمان کردن صد هزار پیامبر، امام و شهید است؟
    23611 حدیث 1392/10/28
    اطعام نمودن و غذا دادن به برادران دینی از کارهایی است که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته و برای آن اجر و پاداش فراوانی قرار داده شده است. اما متن موجود در پرسش، تلفیق و خلط دو روایتی است که هر کدام دارای خاستگاه مخصوص به خود ...

پربازدیدترین ها