Wannan magana ko kuma muce bangare bawai sabon bangare bane, asalinsa ya faro tun daga karshen rayuwar Manzo (s.a.w) inda wasu daga almomin wadannan mutane ya bayyana , daga masu tunanai cewa “littafin Allah (s.w.t) ya ishemu riko” ta farune tun daga lokacin da Manzo (s.a.w) ya nemi a kawo tawada da alkalami zai rubuta musu abin da idansukayi riko das hi bazasu taba bataba har abada, inda a nan take wasu sukja nuna kinsu da hakan (Buhari a wasu ruwayoyinsa ya kawo cewa wanda ya hana a kawo wannan abin rubutu shi ne halifa Umar dan kattab ) inda suka hana a rubuta wannan wasiyya ta Manzo (s.a.w) a nan Umar ke furta cewa “littafin Allah (s.w.t) ya ishemu” asalin litattafan hadisi na makarantun sunnah sun tabbatar da hakikanin wannan hadisi kamar sihahun Bukhary, muslim da musnadin Ahmad da …

Raddi zaizo game da asalin masu fadir (tunanin) watsi da sunnah kamar yadda yazo cikin tambaya.
A nan zamuyi raddi ta bangarori biyu, bangaren amfani da nassin addini da bangaren da ya yi daidai da nassosin addini sosai kamar yadda malam mai tambaya ya nema.
 Na Farko: Dalilin Hankali
Da ace zamu sallamawa wannan tunani, abin nufi mu kaddara cewa duk musulmi yau sunzo gaba daya sun bi hakan, abin tambaya shi ne, shin kurani zai ishemu ba tare da mun bukatu zuwa ga sunna mai tsarki a rayuwarmu ba?!. Shin istinbadi (tsamo hukunci daga kurani) da neman tseratarwa daga kurani kadai zai ishemu kuwa? kuma shin zai yiyu kowa da kowa mutane su fahimci kurani fahimta daya sak?! Yiyuwar amsa wadannan tambayoyi, idan kuwa zai yiyu a bayyane yake wanda baya bukatar wani karin bayani ko sharhi, saidai duk da haka zamuyi kokarin nuna amsar ta hanya mai kyau.

 Na Biyu: Ijma’i (Haduwar Malamai)
Wannan sananne ne cewa duk bangarori da mazhabobin musulunci sun hadu kan rashin wadatuwarsu da sunnar Manzo (s.a.w) mai tsarki, ta yadda bazasu samu wani mai Magana ko mai bincike da ke da imanin wadatuwa da sunna harma a iya aikata fikhu da sanin akida[5].
 Na Uku: KUR’ANI MAI GIRMA
Hakika Allah (s.w.t) ya karfafi riko da sunnar Manzo (s.a.w) da hadisai cikin kurani mai girma acikin ayoyi da dama na littafi mai hikima Allah (s.w.t) na cewa: “duk abin da Manzo (s.a.w) yazo muku dashi ku karbeshi, kuma duk abin da ya hana ku ku hanu , kuji tsoron Allah (s.w.t), hakika Allah (s.w.t) mai tsanani ukuba ne”[6]. wannan aya ta sauka ne kan ganimar banin nadheer sai dai ayar na magana ne da fadi fiye da wancan Magana ta ganima, kamar yadda malaman tafsiri ke fada. Ta wanzu da dalili tare da fadi harma ba sa bukatuwa zuwa sunna a dukkan fadin rayuwa .
Malaman tafsiri sunyi nuni kan wannan hakikar da cewa : “abin mamaki irin na wannan aya shi ne, cin fai’iy[7], hadi da hakan dukkan musulmi ta wajabta musu bin koyarwa da bin umarnin Manzo (s.a.w) tare da nisantar duk abin da ya hanesu, harma da bangaren gudanarwar hukumar musulunci, tattalin arziki (economy) da abin da ya shafi ibada da sauransu, musamman ma Allah (s.w.t) ya tsoratar a karshen ayar ga dukkan masu saba masa (manzon), tare da sanar dasu akwai azaba mai tsanani[8], ga dukkan wanda ya saba masa ta wani bangaren, wannan ya fayya ce cewa umarni da hanin Manzo (s.a.w) shi ne ainihin sunnar da Allah (s.w.t) ya sanya mana ma’ana ya umarcemu riko da ita a matsatyin wajabci, zamu iya tambayar me yasa Allah (s.w.t) ya lazimtawa dukkan mutane ba tare da togaciya ba wajan karbar koyarwa kai tsaye daga Manzo (s.a.w) ba tare da ka’ida ko sharadi ba? Wannan bayani na kara mana cewa Manzo (s.a.w) ma’asumine (baya kuskure da sabo koda kuwa bisa mantuwa ne) sabo da haka wannan ya zama gaskiya ga Manzo (s.a.w) da halifofinsa (ahalin gidansa) ma’asimai harma da wasu Abubuwa da dama[9]. bugu da kari idan mukayi duba da ra’ayoyi da dama sunyi nuni da wannan shi ne cewa hakika Allah (s.w.t) ya hana wadannan dukkan tantance tantancen ga Manzo (s.a.w) domin Allah (s.w.t) ya zabeshi kuma ya tsarkakesi cikakken tsarkakewa da irin Abin da ya dorashi a kai wato zama mafi kyan dabi’a da mukamin godiya saboda haka ya fifitashi da matsayi na gaskiya[10].
 
 Na Hudu: Hadisi
Hadisai da dama daga bangaren sunnnah da Shi’a sun (nuna mana da) umarcemu da muyi riko da sunnah tare da bincike a kanta kamar hadisin thakalain wanda yazo a littafin farikain (bangarori biyu). An rawaito daga Ahmad dan hambali daya daga malaman mazhabobin sunna hudu cikin musnadinsa : aswad dan Amiru ya zantar damu abu Israel wato Abi isma’il dan abi Ishak ‘Almala’iy’ ya labarta mana daga attayya daga Abi sa’idul khudry ya ce Manzo (s.a.w) ya ce “na bar muku nauyayan abubuwa biyu daya yafi daya girma a tsakaninsu, su ne littafin Allah (s.w.t) wanda shi ne igiyar da ta sada sama da kasa da iyalan gidana wadanda (ahalin gidana) abubuwa biyune bazasu taba rabuwa da juna ba har sai sun tarar dani a bakin tafkin alkausara”[11].
Akan wannan ne nake cewa bazai taba yiyuwa ba ga duk wanda ya zamo musulmi kuma yai watsi da sunna da rashin riko da ita, wannan ba shi ne ya sanya sabani da rabuwa ba, kai rashin rike sunnar ydda ya dace ma shi ne abin da ya sanya sabani da rabuwar kai mai tsanani. Abin da muka sani game da maganar rabuwa (a kyale) da sunna ta bayyan akan wasu bangarori da ke kiran kansu “ahalin kurani” suka kuma halastawa kansu tafiya a kai, kungiyar ta fara samuwa tun shekara ishirin da biyar din farkon karnin hijira na sha hudu (14) a wani bangaren India. a hannun wasu daga tsatson wadancen mutanen wadannan yanki wadannan masu assasata na daga wadanda suka tasirantu da tunnai mautanen yamma da suke ganin riko da sunnah na hana ci gaba ga Al’ummar musulmi daga cikinsu akwai mutanen gillain Ahmad yaba’az wanda aka fi san da yaru baziyya[12].

---