اصطلاحات و مدخل ها (گروه اصطلاح:سرفصلهای قرآنی)
-
آل عمران
3098 سرفصلهای قرآنی
«آل عمران»، اصطلاحی قرآنی است که تنها یکبار و در کنار آل ابراهیم آمده است: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمينَ»؛ خدا آدم و نوح و خاندان ابرا
-
استدراج، املاء، امهال (مهلتدادن)
7149 سرفصلهای قرآنی
«استدراج»، عبارت از آن است كه شخص به تدريج و مرحله به مرحله گرفتار شود، بدون آنکه خودش متوجه این انحطاط شود. يكى از سنتهاى الهى در مقابلهی با بدكاران استدراج است. بدين معنا كه آن
-
اعتکاف
3909 اصطلاحات فقهی - اصولی
«اعتکاف» در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است که میتواند در مسیری مثبت و یا منفی مورد استفاده قرار گیرد. در شرع مقدس اسلام، اعتکاف به معنای اقامت در مکانی مقدس به م
-
افق اعلی
1505 سرفصلهای قرآنی
«افق اعلى» اصطلاحی قرآنی است که تنها یکبار در سوره نجم آمده، و بر اساس برخی تفاسیر، منظور از آن، افق مشرق است.
میگويند: جبرئيل هميشه به صورت انسان بر پیامبر(ص) نازل میشد، حضرت از او خوا
-
افق مبین
1559 سرفصلهای قرآنی
«افق مبین» اصطلاحی قرآنی است که تنها یکبار در سوره تکویر آمده است.كلمه «افق مبين» (افق روشن) به معناى ناحيهی ظاهر و آشکار است. از آنجا که جبرئیل امین(ع) هنگام ابلاغ وحی معمولاً به صورت انسانى خو
-
امّی، أمیین
2404 سرفصلهای قرآنی
واژه «امی» اصطلاح قرآنی است که به عنوان یک ویژگی برای پیامبر اسلام(ص) ذکر شده، و اصطلاح «امیین» نیز صفتی برای مردم جزیرة العرب میباشد.
امی به کسی گفته میشود که خواندن و نوشتن را نیاموخته
-
ایثار
4755 سرفصلهای قرآنی
ایثار به معنای ترجیح و برتری دادن چیزی بر چیز دیگر است که گاه مانند آنچه از ایثار غذا توسط اهل بیت(ع) در قرآن آمده میتواند در جنبه مثبت بوده و گاه مانند ترجیح دنیا بر آخرت که در کلام خدا بدان اشار
-
بیت معمور (البیت المعمور، خانه آباد)
2197 سرفصلهای قرآنی
«بیت المعمور» به معنای خانهی آباد، اصطلاحی قرآنی است که در آیه 4 سورهی طور به آن اشاره شده است. اینکه منظور از آن چیست و چگونه خانهای است، مفسران میگویند:
بيت المعمور همان خانهی كعبه
-
تحدّی
4884 سرفصلهای قرآنی
«تحدّی» به معنای همآورد طلبیدن، و دعوت نمودن خصم به مبارزه و پیروزی بر دشمن است.
مراد از تحدی قرآن اين است كه قرآن، انسانها را به همآوردى خوانده و از آنان خواسته است، اگر میتوانند سوره
-
تحریف قرآن
5242 سرفصلهای قرآنی
از دیرباز، گفتوگوهای فراوانی میان مفسران، در زمینه «تحریف قرآن» وجود داشته و اکثریت دانشمندان شیعه و اهل سنت، معتقد به عدم تحریف قرآن بوده و هستند. البته تعداد اندکی از پیروان این دو گروه مهم اسل
-
تهمت (بهتان، افترا)
13829 سرفصلهای قرآنی
«افتراء» از ماده «فری» در لغت، به معنای دروغ بزرگی است که موجب تعجب شود. همچنین به معنای قذف به زنا نیز آمده است. افتراء در اصلاح به معنای از پیش خود بافتن، به دروغ به کسی چیزی نسبت دادن، و متهم س
-
ثواب (پاداش نیک)
7531 سرفصلهای قرآنی
واژه «ثواب» که بارها در قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته است، در لغت بیشتر به معنای پاداش نیک است. و در اصطلاح علم کلام به معنای نفعی است که همراه با تکریم و بزرگی باشد. به عبارت دیگر،«ثواب»؛ بیشت
-
جاهلیت
5853 سرفصلهای قرآنی
قرآن كريم از روزگار عرب قبل از اسلام که به ظهور اسلام منتهی شده است، به عنوان روزگار «جاهليت» یاد کرده است. بنابر این عنوان «روزگار جاهليّت» به مقطعى از تاريخ عرب(حدود دو قرن) پيش از ظهور اسلام و ب
-
حواریون
3439 سرفصلهای قرآنی
«حواریون» نام تعدادی از یاران خاص حضرت عیسی(ع) است. دربارۀ اینکه چرا آنان را حواریون نامیدهاند، مفسران احتمالاتی را مطرح کردهاند؛ مانند
-
خمر، شراب (مشروبات الکلی) ، مستی
11819 سرفصلهای قرآنی
گرچه «خمر» بیشتر در شراب تولیدشده از انگور مورد استفاده قرار میگیرد، اما در معنایی وسیعتر به هر مايع مست كنندهای خمر میگویند، خواه از انگور گرفته شده باشد، يا از كشمش، خرما، و يا هر چيز ديگر، ا
-
دعا ، دعوت
28504 سرفصلهای قرآنی
دعاء در لغت به معنای خواندن و یا درخواست است که میتواند در دعوت مردم به سوی خداوند و کار خیر و حتی در غیر ارتباطهای معنوی نیز مورد استفاده قرار گیرد، اما در آموزههای دینی، دعا و نيايش، عبادتی مع
-
سیناء (طور، سینین)
4337 سرفصلهای قرآنی
«سيناء» و یا «سینین» نام منطقهی وسیعی میباشد كه اکنون در کشور مصر واقع است؛ كوه معروفی در این سرزمین وجود دارد كه ميان سرزمین اصلی مصر و بندر ايله واقع شده که گفته میشود در آنجا بر شفقت، شفق
4212 سرفصلهای قرآنی«شَفَقَت» اصطلاحی اخلاقى است که عبارت از ملاطفت و مهربانی در حق دیگران؛ یعنی با رفتار مهربانانه با دیگران برخورد کردن میباشد.
شفقت در فقه در بابهاى اجتهاد و تقليد، طهارت، امر به معروف و
- شهید و شهادت
11084 سرفصلهای قرآنیواژه شهید، صیغه مبالغهای از ریشه «شهد» و به معنای «گواه بر هر چیز» میباشد. خدا در قرآن کریم بارها از این واژه به عنوان نام و صفتی برای خود یاد کرده است و در ضمن آن را مقامی برای برخی اولیای الهی
- صابئین
1838 سرفصلهای قرآنیریشه اصلی واژه «صابئین»، «صبو» است که معنای آن متمایل شدن و محبت داشتن است. این کلمه، از زبانهای عبری و سریانی گرفته شده است. صابئین کسانی هستند که در طلاق
7488 اصطلاحات فقهی - اصولیدر اصطلاح، به جدا شدن زن و شوهر از یکدیگر به وسیلۀ فسخ عقد ازدواج «طلاق» میگویند. طلاق از ایقاعات است؛ یعنی انشاء و ایجاد آن یک طرفه و از طرف مرد است و نیاز به رضایت و مداخله زن ندارد. بنابراین مر
- عقل (اندیشه)
20605 سرفصلهای قرآنی«عقل» و «اندیشه» در اصل همان خودآگاهی انسان است که ویژه انسانها بوده و حیوانات در عین داشتن شعور، فاقد عنصری به نام «من» و آگاهی از خود هستند. به بیان دیگر، عقل آن نور آگاهی است که به تمامی ارکان
- غیبت (بدگویی)
5924 سرفصلهای قرآنی«غیبت» عبارت است از: سخن گفتن پشت سر دیگران به گونهای که غیبت شونده راضی و خشنود نباشد. در تعالیم قرآن از غيبت كردن تعبیر به خوردن گوشت مردهی برادر مؤمن شده است. و در روايات غيبت كننده منفورترين
- قرآن
20842 سرفصلهای قرآنیخداوند همراه با برخی پیامبران الهی، کتابهای آسمانی را نیز نازل میکرد که افراد باایمان با استفاده از آنها به مسیر درست رهنمون شوند. کتابهایی چون تورات، قضا و قدر
10716 سرفصلهای قرآنی«قضا و قدر» یکی از مباحث کلامی است. «قضا» یعنی حکم، قطع و حتمیت. در نظام آفرینش، موجودات مادی از چندین راه ممکن است به وجود بیایند، به عنوان مثال اگر به خانه شما از چند کوچه راه باشد، ورود به خانه
- کشف و شهود، مکاشفه
8565 اصطلاحات عرفانیکشف در لغت، به معنای برداشتن پرده و حجاب از روی چیزى است؛ شهود نیز در لغت به معنای دیدن، معاینه و حضور است.
کشف و شهود یاهمان مکاشفه و مشاهده، از اصطلاحات عرفانی
- کعبه
9441 سرفصلهای قرآنی«کعبه» ساختمانی در داخل «مسجد الحرام» است که در شهر «مکّه» قرار دارد.
بر اساس آيات قرآن، همچنين اسناد تاريخى در باب ساختن كعبه، این منطقه نمادى از بركات الاهى، هدايت بشر، و محل اجتماعی برا
- گناه (ذنب ، اثم، سیئه ، خطیئه ، عصیان و ...)
30555 سرفصلهای قرآنیمفهوم فارسی و کلی «گناه» در زبان عربی با واژههای متفاوتی بیان میشود.
به عبارتی، واژههایی مانند «ذنب»، «اثم»، «خطیئه»، «سیئه»، «عصیان» و ... که با مشتقات خود در مریم
12692 سرفصلهای قرآنیحضرت مریم(س) دختر عمران و مادر حضرت عیسی(ع)، یکی از بانوان بزرگ تاریخ، و بر اساس آیات قرآن بزرگترين شخصيت زن در زمان خود، و در کنار
- مستضعف، استضعاف
4814 سرفصلهای قرآنی«استضعاف» در لغت به معنای «ناتوان ديدن، ناتوان شمردن و تزریق حسّ ناتوانی در دیگران» است و «مستضعف» به معنای فردی است که او را ضعیف پنداشته و در ناتوانی نگه میدارند. در تعالیم دین
- ملکوت
3656 سرفصلهای قرآنیدر بارۀ معنای واژه «ملکوت» که در قرآن مورد استفاده قرار گرفته، گفته شده است:
الف) «ملكوت» مانند مُلك (بر وزن قفل
- نوم ، خواب ، رؤیا
13571 سرفصلهای قرآنی«نوم» ریشهای لغوی به معنای خواب است که قرآن کریم بارها مشتقات مختلف آن را مورد استفاده قرار داده و در مواردی خواب را به عنوان نعمتی الهی به بندگان خود اعلام میکند.
هنگام خواب و استراحت، ق
- وضو (ترتیبی ، ارتماسی ، جبیره)
35882 سرفصلهای قرآنیقبل از این که نمازگزار به خواندن نماز مشغول شود، واجب است عملی بنام وضو انجام دهد. وضو را میتوان به دو صورت انجام داد؛
الف: ترتیبی؛ که اینگونه انجام میشود:
- یتیم
6154 سرفصلهای قرآنیواژه «یتیم»؛ در لغت به معنای مفرد و یکتا از هر چیز است. و در اصطلاح به کودکی که پدرش مرده باشد، اطلاق میگردد.
در شرع مقدس اسلام نیز يتيم به كودكى گفته مىشود كه پدر خود را از دست داده و به
- یهود
طبقه بندی موضوعی
موضوعات جانبی
پرسش های اتفاقی
-
تفسیری از آیه 166 سوره نساء و استدراک موجود در آن ارائه کنید؟
8033 تفسیر 1394/03/25«استدراک» در لغت از «درک» به معنای رفع پوشیدگى یا ابهام از سخنى است که قبلاً گفته شده باشد. و استدراک برای رفع توهم شنونده است چه از جهت مثبت و چه از جهت منفی. منظور از استدراک در آیه 166 سوره نساء، دفع توهم مخاطب نسبت به ...
-
آیا شایسته است که پدر و پسری زبان در زبان هم بگذارند که امام حسین(ع) و علی اکبر(ع) در روز عاشورا چنین کاری را انجام دادند؟! آیا این کار از روابط زن و شوهری نیست؟!
9171 حوادث روز عاشورا 1396/09/14علی اکبر(ع) پس از مدتی جنگیدن پیش پدر خود امام حسین(ع) آمد و گفت: «پدرم! شدّت تشنگى جانم را به لب رسانده...»،[1] در ادامه، برخی از مقتلنویسان مانند موفق بن احمد خوارزمی (م 568ق)[2] نقل کردهاند که در این هنگام، ...
-
اگر کار نیکی را با نیّت خالص انجام دهیم، و تلاشمان آن باشد که اطلاع دیگران، تأثیری بر ما نداشته باشد، اما به صورت ناخودآگاه از آن خوشحال شویم، آیا ریا محسوب می شود؟
22701 ریا 1390/02/28کارهای خوبی که انسان انجام می دهد، اگر به گونه ای باشد که بودن یا نبودن دیگران در انجام آن کار خوب تأثیر و نقشی نداشته باشد، حتی اگر در حضور دیگران انجام شود، ایرادی نداشته و در مراتب مقدماتی معنویت، ریا محسوب نمی شود؛ هر چند در ...
-
«پروردگار، زیبایی و زیباسازی را دوست دارد». آیا این عبارت، حدیث و یا برگرفته از روایت است؟
12480 درایه الحدیث 1395/11/06خداوند متعال در آیهای از قرآن میفرماید: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ ...»؛[1] بگو چه کسی زینتهایی که خدا در اختیار بندگانش قرار داده و نیز خوراکهای پاکیزه را حرام اعلام کرده؟! اسلام با آنکه ...
-
آیا اگر شوهر قبل از دخول به همسر بمیرد مهریه وی نصف خواهد شد؟
8956 Laws and Jurisprudence 1388/05/24سؤال مذکور را به دفاتر حضرات آیات ارسال و در ذیل پاسخ استفتاءات تعدادی از آنها را که تا کنون دریافت نموده ایم، تقدیم حضور می گردد:دفتر حضرت آیت الله مقام معظم رهبری (مد ظله العالی):مهریه نصف می شود.دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی (مد ظله العالی):مهریه ...
-
اگر زنی در حال سجده، حائلی مثل چادر بین مهر و پیشانیاش قرار گرفته باشد، آیا نمازش را باید دوباره بخواند؟
14972 دو سجده 1397/09/10ابتدا باید گفت، اگر بدون آنکه در شناخت احکام دینی کوتاهی کرده باشید، اساساً هیچ احتمال نمیدادید که وجود چنین مانعی مبطل نماز باشد، به نظر بیشتر مراجع نمازهای گذشته شما صحیح است، اما اگر حکم را میدانستید، مسئله چند صورت پیدا میکند: 1. اگر نسبت به وجود ...
-
بشر حافی که بود؟ ماجرای توبهاش چه بود؟ آیا او یک صوفی پیرو امام کاظم(ع) بود؟
35162 تاريخ بزرگان 1397/01/11«بشر حافی» در شهر مرو به دنیا آمد، و در بغداد ساکن شد و به دلیل اینکه کفش نمیپوشید به «حافی»(پابرهنه) مشهور شد. بشر حافی را از مشایخ صوفیه دانستهاند. گفته میشود که او ابتدا مقید به رعایت مسائل شرعی نبود، اما بعدها توبه کرده است. در مورد ...
-
گزارشی که در مورد تطهیر مخرج مدفوع با پارچه توسط امام حسین(ع) وجود دارد، آیا با شأن ایشان و نیز با پاکی و بهداشت منافات ندارد؟!
8175 مطهرات 1398/07/15از لحاظ قوانین اسلامی، مخرج مدفوع را میتوان با غیر آب(سنگ، دستمال کاغذی، پارچه و...) پاک کرد، اما مخرج بول تنها با آب پاک میشود.[1] و این موضوع مشروط به حالت اضطرار هم نیست؛ از اینرو اگر امامی نیز اینگونه عمل کرده و نجاست و آثار ...
-
آیا دستورات شارع مخصوص مشافهان و مخاطبان است و یا شامل دیگران نیز میشود؟
5606 General Terms 1398/03/19یکی از مباحثی که در علم اصول مورد تحقیق و بررسی قرار میگیرد، موضوعی به نام «تکلیف معدومین» است. منظور از معدومین کسانی هستند که در زمان صدور دستور و خطاب، حضور نداشته و در سالهای بعد به دنیا آمدهاند. منظور از مشافهین نیز کسانی ...
-
کارگزاران خلیفه دوم در ایران چه افرادی بودند؟
18113 تاریخ 1394/08/19با تحقیق و جستوجویی که در منابع تاریخی انجام گرفت، به نام برخی از فرمانداران و کارگزاران عمر بن خطاب (خلیفه دوم) دست یافتیم. این افراد عبارتاند از: 1. «سلمان فارسی»: فرماندار مدائن.[1] مدائن؛ به مجموعه هفت شهر در کنار ...
پربازدیدترین ها
-
پیامبران اولو العزم چه کسانی هستند؟ چرا اولو العزم نامیده شدند، و کتابهای آنها چه نام دارد؟ و چرا زرتشت و داوود(ع) اولو العزم نیستند؟
892384 پیامبران و کتابهای آسمانی 1387/02/31واژۀ «اولو العزم» در آیۀ 35 سورۀ احقاف آمده است. عزم به معنای حکم و شریعت است، و اولو العزم یعنی پیامبرانی که دارای شریعت و دین مستقل و جدیدی بودند. در روایات برای پیامبران اولو العزم شرایطی ذکر شده است:داشتن دعوت جهانشمول،داشتن شریعت و دین،داشتن ...
-
تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
795593 معصومین 1387/06/05شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عدهای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
-
معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
758446 حدیث 1396/06/14«لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
-
آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه میکند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت میکند؟
682389 Practical 1390/07/12نفرین در آموزههای دینی ما مسئلهای شناخته شده است، چنانکه در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان میرود». و... .منتها همانگونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
-
حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
659919 Laws and Jurisprudence 1387/05/23زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
-
عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
649401 Practical 1391/02/11عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمیکند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه میشود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
-
آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
601666 Laws and Jurisprudence 1387/12/04در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
-
فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده میشود؟
580383 نماز جمعه 1389/09/10در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سورهای از قرآن به نامش میباشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده میشود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع میشود و امام جمعه در این خطبهها باید مردم را به تقوای ...
-
طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
565869 Laws and Jurisprudence 1385/10/20پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فىالذمّه[1] بهجا آورد و پس از آن نماز قضا مىشود
-
آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
565258 جن 1386/02/01قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگیهای زیر را برای او برمیشمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
- شهید و شهادت