اصطلاحات و مدخل ها
-
اسباب و مسببات
5825 اصطلاحات فلسفی
«اسباب و مسبّبات» اصطلاحی فلسفی و اصولی است؛ بدین معنا که در نظام هستی، هر سببی از مسبّب خود پیروی میکند؛ مانند قانون ریاضی که مثلاً نتیجه دو ضرب در دو، به طور اتوماتیک و خودکار میشود چهار، و این
-
استحاضه
1915 اصطلاحات فقهی - اصولی
خونی که از رحم بانوان خارج میشود از دیدگاه فقهی به سه گروه «حیض»، «نفاس» و «استحاضه» تقسیم میشود و «خون استحاضه» به هر خونی گفته میشود که از رحِم زن خارج شده و خون زخم و جراحت نبوده و نیز خون حی
-
استحباب ، مستحب
4362 سرفصلهای قرآنی
استحباب در لغت به معنای دوست داشتن و برتریدادن یک چیز بر چیز دیگر است و در قرآن کریم نیز به همین معنا آمده است؛ اما در فقه، به عنوان یکی
-
استخاره
3381 روایات و ادعیه
استخاره عبارت است از درخواست خیر از خداوند. به عبارت روشنتر، استخاره یعنی آنکه انسان در هر كارى که تصمیم به انجام آن را دارد، از خداوند طلب خير کند و بخواهد كه خدا خوبى دنیا و استدراج، املاء، امهال (مهلتدادن)
7331 سرفصلهای قرآنی«استدراج»، عبارت از آن است كه شخص به تدريج و مرحله به مرحله گرفتار شود، بدون آنکه خودش متوجه این انحطاط شود. يكى از سنتهاى الهى در مقابلهی با بدكاران استدراج است. بدين معنا كه آن
- استصحاب
3328 اصطلاحات فقهی - اصولییکی از مباحث مهم اصول فقه، اصول عملیه است و اصل «استصحاب» در میان این اصول از جایگاه ویژهای برخوردار است.
«استصحاب» از ماده «صحب» در لغت به معنای همراه داشتن است. حکم به ا
- استغاثه
1913 سرفصلهای قرآنیواژه «اِستغاثه» مصدر باب استفعال از ريشه «غ،و،ث» به معناى طلب یار و فريادرس و استمداد در حال شدّت و محنت، و كمکخواهى از خدا و نیز بندگان او ، هنگام بلا و رنج و گرفتارى است.
همچنین «اس
- استغفار
12527 سرفصلهای قرآنی«استغفار» از ریشه «غفر» در لغت به معنای «پوشش»، «محو» و «پاک» کردن است، اما در اصطلاح معارف دینی به معنای درخواست زبانی یا عملی آمرزش و تقاضای پاک کردن گناهان از پیشگاه خداوند میباشد که در نهایت
- استقراء ، استقراء تام ، استقراء ناقص
3112 اصطلاحات منطقی«استقراء» يكى از اقسام سهگانه حجت و استدلال است. و آن استدلالى است كه در آن از مطالعهی امور جزئى به نتيجهاى كلى دستيابند. مثلا از ملاحظهی حيوانات مختلف كه هريک هنگام جويدن غذا فکّ پایین را ح
- اسحاق بن مالک (اشتر)
1786 شخصیتهاتنها در برخی منابع متأخر ادعا شده که مالک اشتر فرزندی به نام اسحاق داشت که در میان
- اسراف ، تبذیر
6908 سرفصلهای قرآنیاسلام دینی است که برای تمام زوایای زندگی بشر برنامه دارد و تعادل در همهی امور را به پیروان خود توصیه مینماید. از طرفی استفاده و بهرهی مشروع از نعمتهاى الاهى و زیباییهاى زندگى را جایز دانسته،
- اسطوره ، اساطیر
2232 سرفصلهای قرآنیواژهی«اساطير» در لغت به معناى سخنان باطل و احاديث خرافى، و مفرد آن «اسطوره» است. اسطوره امّا در اصطلاح، به افسانههاى بدون حقيقت كه از گذشتگان نقل و در كتابها ثبت و ضبط شده است، گفته میشود. به
- اسفار اربعه (سفرهای چهارگانه)
2365 اصطلاحات عرفانیعارفان سفر معنوی را دارای چهار مرحله میدانند؛ این مراحل به «اسفار اربعه» معروف است؛ سفر اول: سفر از خلق به سوی حق است؛ به این معنا که اسلام ، مسلم ، مسلمان
16968 سرفصلهای قرآنیاسلام در قرآن کریم و دیگر منابع دینی به معنای پذیرفتن و گردننهادن در برابر حق و حقیقت است که در مقابل « اسم اعظم
4512 اصطلاحات عرفانی«اسم اعظم» بزرگترین نام خدای متعال است. در اینکه حقیقت «اسم اعظم»، چیست؟ برخی آنرا از جنس حروف و الفاظ دانسته، اما بسیاری از اندیشمندان دینی معتقدند که علم به «اسم اعظم» تنها به معنای دانستن و
- اشاعره
2795 فرقهها، مذهبها، گروههابه پیروان مکتب فکری ابوالحسن اشعری «اشاعره» گفته میشود. در اواخر قرن چهارم هجری ابوالحسن اشعری به دلایلی؛ از جمله ناتوانی معتزله از پاسخ
- اصحاب الفیل ، عام الفیل
2390 سرفصلهای قرآنیچند دهه قبل از ظهور اسلام و به نقل مشهور در سال تولد پیامبر اسلام(ص)، شخصی به نام ابرهه که سپاهیان او فیلسوار بودند، به قصد تخریب
- اصحاب أخدود
2655 سرفصلهای قرآنی«اخدود» به معناى گودال بزرگ يا «خندق» است. در قرآن کریم به «اصحاب اخدود» اشاره شده که مفسران در ارتباط با آن معتقدند که کافران شکنجهگر، خندقهاى بزرگی مملو از آتش ایجاد میکردند تا مؤمنان را در آن
- اصحاب شمال
5734 سرفصلهای قرآنی«اصحاب شمال» در اصطلاح قرآنی به کسانی گفته میشود که کردارشان زشت بوده و در نتیجه، نامه اعمالشان در روز قیامت به دست چپشان داده میشود.«
در قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی، ویژگیها و مجازات
- اصحاب صفّه
- اصحاب یمین
7155 سرفصلهای قرآنی«اصحاب يمين» در اصطلاح قرآنی به کسانی گفته میشود که کردارشان نیک بوده و در نتیجه، نامه اعمالشان در روز قیامت به دست راستشان داده میشود.
از این افراد با عنوان «أصحاب المیمنة» نیز یاد شده و
- اصل تیغ اوکام
2160 اصطلاحات فلسفیاصل «تیغ اوکام»، اصلی منسوب به «ویلیام اوکام»، منطقدان و فیلسوف انگلیسی است. اوکام در قرن ۱۴ میلادی، اصلی را مطرح کرد که به نام «تیغ اوکام»، «اُستُرهٔ اوکام»، «اصل امساک»، یا «اصل اختصار تبیین» شن
- اصول فقه
1632 اصطلاحات فقهی - اصولیاصول فقه، دانشی است که در آن از قواعدی بحث میشود که نتیجهی آن قواعد در استنباط حکم شرعی مورد استفادهی فقیه قرار میگیرد.
پیشین
- اطاعت
12665 سرفصلهای قرآنیدر فرهنگ قرآنی اطاعت به معنای پيروىنمودن از اوامر و نواهى خداوند است.
اطاعت ظاهری گاه حتی بدون قصد قربت نیز امکانپذیر است، اما مراد از «امتثال» که در اصول ف
- اطلاعات ، جاسوسی
1735 سرفصلهای قرآنی«جاسوس»، از مادهی «جسّ»، در لغت به معنای تفتیش و باخبر شدن و اطلاع پیدا کردن پنهانی از باطن اشیاء و کارهای مردم، همراه با دقت و ظرافت خاص است. و غالباً نیز در شر و بدی استعمال میشود؛ به همین دلیل
- اطوار دل
2028 اصطلاحات عرفانیرجوع کنید: «اطوار سبعه».
- اطوار سبعه
3246 اصطلاحات عرفانی«اطوار» جمع «طَوْر» به معنای حالت و کیفیت است که در اصطلاح عرفانی به جلوهها و مظاهر دل گفته میشود و از این رو به «اطوار دل» نیز مشهور است.
این اصطلاح برگرفته از آیه 14 سوره نوح است.
- اعتکاف
4000 اصطلاحات فقهی - اصولی«اعتکاف» در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است که میتواند در مسیری مثبت و یا منفی مورد استفاده قرار گیرد. در شرع مقدس اسلام، اعتکاف به معنای اقامت در مکانی مقدس به م
- اعجاز ، معجزه
36282 سرفصلهای قرآنیبیشتر آنچه خداوند در اختیار بشر قرار داده، حاوی نوعی اعجاز بوده و آنان توانایی آوردن مشابه آن را ندارند و از این رو به عنوان نمونه پروردگار در سوره روم، مواردی چون ازدواج، اعجاز قرآن
1425 سرفصلهای قرآنیقرآن کریم کتابی است که از طرف خداوند و برای هدایت مردم بر حضرت محمد(ص) نازل شده است.
این کتاب
- اعیان ثابته
2597 اصطلاحات عرفانی«اعیان ثابته» همان صور ماهیات و کثرات تفصیلی است که در «تعیّن ثانی»، معلوم حق قرار میگیرند. به بیان دیگر؛ صور علمی حق در «تعیّن ثانی» را که به نحو معلومات تفصیلی بوده و در واقع چیزی جز همان ماهیا
- افعال قلوب
2421 ادبیاتاز نواسخ مبتدا و خبر -که سبب تغییر معنایی و اعرابی آنها میشوند-، افعال قلوباند. دلیل نامگذاری این افعال به «افعال قلوب» آن است که معنایشان وابسته به قلب (تغییر) است؛ یعنی این اف
- افعال مقاربه
2257 ادبیاتدر ادبیات عرب به افعال «کَادَ- کَربَ- أَوشَکَ- عَسَى- حَرَى- اخْلَوْلَقَ- أنْشَأَ- طَفِقَ- عَلِقَ- أَخَذَ- هَبَّ- بَدَأ- ابْتَدَأ- جَعَل- قَامَ– انْبَرَى» افعال مقاربه که به معنای
- افعال ناقصه
3252 ادبیات«فعل ناقص» به فعلی گفته میشود که به تنهایی دلالتش تامّ نبوده و نیازمند جزء دیگری است که دلالت آنرا تمام نموده و به آن معنا ببخشد. به عبارت دیگر، «فعل ناقص» را میتوان فعلی دانست
- افق اعلی
1549 سرفصلهای قرآنی«افق اعلى» اصطلاحی قرآنی است که تنها یکبار در سوره نجم آمده، و بر اساس برخی تفاسیر، منظور از آن، افق مشرق است.
میگويند: جبرئيل هميشه به صورت انسان بر پیامبر(ص) نازل میشد، حضرت از او خوا
طبقه بندی موضوعی
موضوعات جانبی
پرسش های اتفاقی
-
آیا ازدواج پدر رضاعی با مادر حقیقی امکان پذیر است؟
8128 Laws and Jurisprudence 1390/04/08ازدواج مورد سؤال در هر دو صورت جایز است.علت هر دو مسئله این است که به سبب شیر خوارگی، محرمیتی بین والدین دو طرف ایجاد نمی شود.نمایه مربوط:
-
یکی از براهین اثباتکننده امامت، «برهان معجزه» است. آیا با استفاده از این برهان میتوان امامت امام زمان(عج) را که در پرده غیبت است اثبات نمود؟
7569 امام مهدی عج 1395/04/28معجزه، همانگونه که صدق مدّعی نبوت را اثبات میکند، صدق مدّعی امامت را نیز اثبات میکند و به نبوت اختصاص ندارد. معمولاً متکلمان امامیه، معجزه را یکی از راههای شناخت امام دانسته و توانایی بر انجام معجزه را از صفات لازم امام شمردهاند. آنان در اثبات امامت امامان(ع) ...
-
نسبت مقام زمینی اهل بیت (ع) با مقامات ملکوتی و جبروتی ایشان چگونه است؟
14146 Theoretical 1391/10/26با توجه به برخی مقامات عالیه معصومین که در روایات هم ذکر شده است، ملاحظه می شود که برخی از این مقامات قابل تحمل و تحقق در ظرف دنیوی نیست، مثلا مقام احاطه وجودی امام به عنوان خلافت صفات الاهی. طبیعی است که این مقامات ...
-
پیشنهاد ولایتعهدی به امام رضا(ع) با چه هدفی بود؟ و چرا حضرت آن را پذیرفت؟
26989 حدیث 1400/08/30بر اساس گزارشهای تاریخی در سال 200 هجری،[1] مأمون عباسی فردی به نام رجاء بن ابیضحاک را مأمور کرد تا امام رضا(ع) را از مدینه به سمت مرو بیاورد. بعد از ورود امام به مرو، مأمون ابتدا به امام(ع) پیشنهاد داد تا حکومت ...
-
در مورد مطابقت مراتب وجود با اصطلاح قرآنی برزخ و قیامت توضیح دهید، آیا مراتب وجود همگی یک حقیقت منبسط است؟
13426 Theoretical 1390/08/23با توجه به تقسیماتی که در حکمت و عرفان نسبت به مراتب وجود شده است و تطبیق آن با قرآن و روایات باید گفت؛ عالم دنیا ظاهری از عالم وجود است و عالم مثال یا برزخ هم هنوز حقیقت اشیا نیست، بلکه مثالی از حقیقت است، اما عوالم جبروت ...
-
آیا بر اساس روایتی در تفسیر آیه 158 سوره انعام، اگر فردی بعد از ظهور امام زمان(عج) ایمان آورد، سودی به حالش نخواهد داشت؟!
7262 حدیث 1395/11/26«آن روز که بخشی از نشانههای پروردگارت آشکار شود، ایمان آوردن کسى که قبلاً ایمان نیاورده بود، و یا علیرغم اظهار ایمان، عمل نیکى در پروندهاش به چشم نمیآمد، سودى به حالش نخواهد داشت».[1] امام صادق(ع) در مقام تبیین یکی از لایههای باطنی این ...
-
آیا برداشتن ابرو برای مردان جایز است؟
112896 تراشیدن ریش و آرایش مردان 1389/06/30برداشتن ابرو به خودی خود اشکال شرعی ندارد، مگر اینکه مفسده انگیز بوده یا مصداق تشبّه مرد به زن محسوب شود و یا موجب ترویج فرهنگ مبتذل غرب به حساب آید. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1]
-
آیا جایگاه مالک اشتر نزد امام علی(ع) مساوی با جایگاه امام علی(ع) نزد پیامبر اسلام(ص) بود؟!
5713 امام علی ع 1397/11/29بعد از شهادت مالک اشتر نخعی، امام علی(ع) در مورد او سخنانی فرمود که نشان از شخصیت و جایگاه بالای مالک دارد: 1. «مرگ مالک از بزرگترین مصیبتهای روزگار است. خدا او را رحمت کند که به عهد خود وفا نمود. ولی ما با خود پیمان بستیم ...
-
آیا صحیح است که هنگام دعا کردن نباید به سمت بالا نگاه کنیم و می بایست به دستان خود نگاه کنیم؟
19858 Practical 1389/04/31در باره این موضوع بیان چند نکته لازم است. اول. در دعا لازم است که انسان با حالت تضرع و ابتهال درخواستش را بیان کند. دوم. مستحبّ است در قنوت، انسان دست ها را رو به آسمان و پهلوى هم و در مقابل صورت و غیر شست، انگشت هاى ...
-
«ایلاء» دقیقاً چیست و چرا سوگند موجود در آن، با وجود منعقد نشدن، کفاره دارد؟
11381 برخی احکام 1398/06/30«ایلاء» در لغت به معناى قَسم خوردن در هر چیزی است.[1] و در اصطلاح قرآنی و فقهی، سوگند مرد، در خصوص ترک آمیزش با همسر دائمی خود - به مدت بیش از چهار ماه - است؛[2] پس اگر این کار، به مصلحت زن باشد ...
پربازدیدترین ها
-
پیامبران اولو العزم چه کسانی هستند؟ چرا اولو العزم نامیده شدند، و کتابهای آنها چه نام دارد؟ و چرا زرتشت و داوود(ع) اولو العزم نیستند؟
893248 پیامبران و کتابهای آسمانی 1387/02/31واژۀ «اولو العزم» در آیۀ 35 سورۀ احقاف آمده است. عزم به معنای حکم و شریعت است، و اولو العزم یعنی پیامبرانی که دارای شریعت و دین مستقل و جدیدی بودند. در روایات برای پیامبران اولو العزم شرایطی ذکر شده است:داشتن دعوت جهانشمول،داشتن شریعت و دین،داشتن ...
-
تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
800371 معصومین 1387/06/05شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عدهای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
-
معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
765367 حدیث 1396/06/14«لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
-
آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه میکند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت میکند؟
686974 Practical 1390/07/12نفرین در آموزههای دینی ما مسئلهای شناخته شده است، چنانکه در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان میرود». و... .منتها همانگونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
-
حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
661857 Laws and Jurisprudence 1387/05/23زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
-
عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
650357 Practical 1391/02/11عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمیکند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه میشود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
-
آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
604365 Laws and Jurisprudence 1387/12/04در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
-
فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده میشود؟
580825 نماز جمعه 1389/09/10در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سورهای از قرآن به نامش میباشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده میشود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع میشود و امام جمعه در این خطبهها باید مردم را به تقوای ...
-
طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
579399 Laws and Jurisprudence 1385/10/20پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فىالذمّه[1] بهجا آورد و پس از آن نماز قضا مىشود
-
آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
565881 جن 1386/02/01قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگیهای زیر را برای او برمیشمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
- استصحاب